بررسی تأثیر ترکیب اجزای صورت گردش وجوه نقد بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران

چکیده

با توجه به نقش پررنگ و با اهمیت اطلاعات مربوط به صورت گردش وجوه نقد، این تحقیق سعی دارد با استفاده از ترکیب اجزای صورت گردش وجوه نقد بر اساس استاندارد های حسابداری ایران به پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها بپردازد و با آزمون کردن فرضیه ها، پلی ارتباطی بین جریانات نقدی و پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها ایجاد کند.

تحقیق حاضر از لحاظ هدف، کاربردی و از لحاظ اجرایی، توصیفی می باشد و اطلاعات مورد نیاز تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای جمع آوری گردیده است. همچنین، از معیار درماندگی مالی بر اساس ماده 141 قانون تجارت به منظور تفکیک شرکت ها استفاده شده است. در تحقیق حاضر، پیش بینی درماندگی مالی از طریق در نظر گرفتن هشداری انجام می پذیرد که علامت مثبت یا منفی اجزای پنج قسمتی صورت گردش وجوه نقد درباره وضعیت مالی ﺁتی شرکت ها می دهد. بدین منظور از رگرسیون لجستیک باینری برای 30 شرکت درمانده و 30 شرکت غیر درمانده با داده های زمانی 1381 لغایت 1391 استفاده شده است. یافته های تحقیق نشان دهنده مفید بودن برخی از ترکیبات اجزای صورت گردش وجوه نقد، به ویژه ترکیب 1 و 11 قبل از سال درماندگی و ترکیب 6 دوسال قبل از درماندگی در ارزیابی عملکرد شرکت و پیش بینی درماندگی مالی است.

واژه های کلیدی:

درماندگی مالی، جریان وجه نقد، نسبت های مالی، تداوم فعالیت.

فهرست مطالب

عنوان صفحه

فصل اول: کلیات تحقیق1

1-1- مقدمه2

1-2- تشریح و بیان مسأله3

1-3- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش.....3

1-4- اهداف اساسی انجام پژوهش4

1-4-1- هدف اصلی پژوهش4

1-4-2- اهداف فرعی پژوهش4

1-5- سؤالات تحقیق6

1-5-1- سؤال اصلی تحقیق.........................................................................................................................................6

1-5-2- سؤالات فرعی تحقیق....................................................................................................................................6

1-6- فرضیه های تحقیق8

1-6-1- فرضیه اصلی تحقیق...................................................................................................................................... 8

1-6-2- فرضیه های فرعی تحقیق............................................................................................................................... 8

1-7- قلمرو تحقیق9

1-8- تعریف عملیاتی مفاهیم و واژه های کلیدی تحقیق9

1-9- ساختار تحقیق10

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق11

2-1- مقدمه12

بخش اول:مبانی نظری تحقیق13

2-2- عوامل مؤثر در اتخاذ تصمیمات سرمایه گذاری14

2-2-1- عوامل بیرونی14

2-2-1-1- عوامل اقتصادی15

2-2-1-2- عوامل سیاسی و نظامی15

2-2-1-3- عوامل فرهنگی و رفتاری15

2-2-2- عوامل درونی16

2-2-2-1- مدیریت16

2-2-2-2- عایدی هر سهم و سیاست‌های تقسیم سود17

2-2-2-3- روند قیمت سهام در گذشته17

2-2-2-4- نسبت قیمت به درآمد17

2-2-2-5- تقاضا برای محصول شرکت18

2-2-2-6- نرخ هزینه سرمایه18

2-2-2-7- افزایش سرمایه18

2-2-2-8- جریان نقدینگی شرکت19

2-2-2-9- طرح‌های توسعه19

2-2-2-10- امتیازات ویژه19

2-3- نسبت های مالی...............................................................................................................................................................20

2-3-1- نسبت های سوددهی....................................................................................................................................20

2-3-2- نسبت های نقدینگی....................................................................................................................................21

2-3-3- نسبت های اهرمی........................................................................................................................................21

2-3-4- نسبت های عملکرد.....................................................................................................................................21

2-4- نارسایی‌ها و محدودیت‌های نسبت‌های مالی22

2-5- کاربرد نسبت‌های مالی23

2-5-1- تجزیه و تحلیل مقایسه ای23

2-5-2- تجزیه و تحلیل سنواتی23

2-5-3- کاربرد نسبت‌های مالی جهت ارزیابی عملکرد24

2-5-4- کاربرد نسبت‌های مالی در تجزیه و تحلیل اعتبارات24

2-5-5- کاربرد نسبت‌های مالی در تجزیه و تحلیل اوراق بهادار24

2-5-6- قدرت آینده نگری نسبت‌های مالی25

2-5-7- نقاط ضعف و قوت نسبت‌های مالی25

2-6- تداوم فعالیت26

2-6-1- قوانین و استانداردهای حاکم بر تداوم فعالیت27

2-6-2- ارزیابی تداوم فعالیت با استفاده از گزارش حسابرسان28

2-6-3- برقرار نبودن فرض تداوم فعالیت29

2-7- ارزیابی تداوم فعالیت با کمک نسبت‌های مالی30

2-8- جریان نقدی و چارچوب نظری.......................................................................................................................................31

2-9- ماهیت صورت گردش وجوه نقد.....................................................................................................................................33

2-10- شناسایی ورشکستگی شرکت ها بر اساس ماده 141 قانون تجارت..................................................................................33

2-11- تکنیک‌های پیش بینی ورشکستگی34

2-11-1- تکنیک‌های آماری34

2-11-1-1- تحلیل تشخیصی چندگانه35

2-11-1-2- مدل‌های لاجیت و پروبیت (مدل‌های احتمال شرطی)35

2-11-2- تکنیک‌های هوش مصنوعی36

2-11-2-1- شبکه های عصبی مصنوعی36

2-11-2-2- الگوریتم ژنتیک37

2-11-3- مدل‌های نظری 37

2-12- جریان نقدی و درماندگی مالی......................................................................................................................37

بخش دوم: پیشینه‌ تحقیق38

2-13- تحقیقات خارجی39

2-13-1- قبل از به وجود آمدن مدل پیش بینی ورشکستگی39

2-13-2- بیور39

2-13-3- آلتمن40

2-13-4- اسپرینگیت42

2-13-5- لارگی و استیکنی43

2-13-6- زاوگین43

2-13-7- زمیجوسکی44

2-13-8- کیزی و بارتزاک44

2-13-9- وارد44

2-13-10- جانتادج45

2-13-11- گیولی و همکاران45

2-13-12-لی و چانگ45

2-13-13- لین و همکاران45

2-14- تحقیقات داخلی46

2-14-1- رسول زاده46

2-14-2- نظری46

2-14-3- سلیمانی امیری46

2-14-4- شاکری47

2-14-5-فلاح پور47

2-14- 6- مهرانی و همکاران47

2-14-7- بهرامفر و ساعی48

2-14-8- نیکومرام و پورزمانی48

2-14-9- مجتهدزاده و اسمعیلی48

2-14-10- پورزمانی و همکاران49

2-14-11- خدامی پور و پوراحمد............................................................................................................................49

2-14-12- نبوی و همکاران.....................................................................................................................................49

2-14-13- رستمی و همکاران..................................................................................................................................50

2-14-14- مرادزاده فرد و صیادی.............................................................................................................................50

2-14-15- منصورفر و همکاران...............................................................................................................................50

فصل سوم : روش شناسی تحقیق55

3-1- مقدمه56

3-2- روش تحقیق56

3-3- جامعه آماری، نمونه مورد مطالعه و روش نمونه گیری57

3-4- قلمرو موضوعی، مکانی و زمانی تحقیق60

3-5- منابع اطلاعاتی و روش گردآوری اطلاعات60

3-6- فرضیه های تحقیق61

3-6-1- فرضیه اصلی تحقیق.....................................................................................................................................61

3-6-2- فرضیه های فرعی تحقیق..............................................................................................................................61

3-7- متغیرهای تحقیق62

3-7-1- متغیرهای مستقل62

3-7-2- متغیر وابسته62

3-7-3- متغیرهای کنترل..........................................................................................................................................63

3-8- مدل تحقیق.....................................................................................................................................................................63

3-9- تعریف عملیاتی متغیرها...................................................................................................................................................63

3-10- روش تجزیه و تحلیل داده‌ها و اطلاعات..............................................................................65

3-10-1- مدل رگرسیونی لجستیک..........................................................................................................................66

3-10-2- حجم نمونه در رگرسیون لجستیک............................................................................................................66

3-10-3- انواع رگرسیون لجستیک...........................................................................................................................67

3-10-3-1- رگرسیون لجستیک اسمی دووجهی......................................................................................................67

3-10-3-2- رگرسیون لجستیک اسمی چندوجهی....................................................................................................67

فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده‌ها68

4-1- مقدمه69

4-2- آمار توصیفی69

4-3- آزمون هم خطی71

4-4- نتایج آزمون فرضیه ها در سال درماندگی72

4-5- نتایج آزمون فرضیه ها در سال قبل از درماندگی79

4-6- نتایج آزمون فرضیه ها دو سال قبل از درماندگی85

فصل پنجم : خلاصه، نتیجه گیری و پیشنهادهای تحقیق95

5-1- مقدمه96

5-2- خلاصه موضوع تحقیق96

5-3- خلاصه یافته های تحقیق و توصیف آن............................................................................................................................98

5-3-1- خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها دو سال قبل از درماندگی98

5-3-2- خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها در سال قبل از درماندگی99

5-3-3- خلاصه نتایج آزمون فرضیه ها در سال درماندگی.......................................................................................100

5-3-4- نتیجه کلی از آزمون فرضیه اصلی..............................................................................................................100

5-4- محدودیت‌های تحقیق101

5-5- پیشنهاد های تحقیق101

5-5-1- پیشنهادهای مبتنی بر نتایج تحقیق102

5-5-2- پیشنهادها برای تحقیقات آتی103

منابع و مآخذ104

منابع فارسی105

منابع لاتین108

پیوست ها...............................................................................................................................................................................110

چکیده انگلیسی......................................................................................................................................................................116

فهرست جداول

شماره جدول عنوان صفحه

(2-1) خلاصه تحقیقات محققان خارجی..........................................................................51

(2-2) خلاصه تحقیقات محققان داخلی............................................................................53 (3-1) اعضای نمونه آماری شرکت های درمانده..............................................................58 (3-2) اعضای نمونه آماری شرکت های سالم (موفق).......................................................59 (3-3) تعریف عملیاتی متغیرها..........................................................................................63 (4-1) آمار توصیفی شرکت های درمانده.........................................................................69 (4-2) آمار توصیفی شرکت های سالم.............................................................................70 (4-3) ضریب همبستگی پیرسن........................................................................................72 (4-4) نتایج آزمون در سال درماندگی..............................................................................72 (4-5) نتایج آزمون در سال قبل از درماندگی..................................................................79 (4-6) نتایج آزمون دو سال قبل از درماندگی...................................................................85 (4-7) خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها.................................................................92 (4-8) خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها.................................................................93 (4-9) خلاصه نتایج حاصل از آزمون فرضیه ها.................................................................94

فصل اول

کلیات تحقیق

1-1- مقدمه

قدرت نقد شوندگی شرکت ها یکی از مواردی است که همواره مورد توجه واحد های انتفاعی و سرمایه گذاران قرار می گیرد. به همین علت شاید وجه نقد مهم ترین عنصر ترازنامه باشد. از آن جایی که وجه نقد به عنوان وسیله مبادله در اقتصاد، به کار می رود بنابراین کمابیش به طور مستقیم یا غیر مستقیم در تمام مبادلات تجاری نقش دارد. حتی زمانی که وجه نقد به طور مستقیم در تمام مبادلات نقشی نداشته باشند به عنوان مبنایی برای اندازه گیری و حسابداری سایر اقلام نقش دارد. اهمیت دیگر وجه نقد این است که اشخاص، مؤسسات و حتی دولت ها باید همواره حداقل مشخصی، از نقدینگی را داشته باشند تا برای تداوم فعالیت خود با مشکل رو به رو نشوند. جریان ورود و خروج وجه نقد در هر واحد انتفاعی بازتاب تصمیم گیری های مدیریت در مورد برنامه های کوتاه مدت و بلند مدت عملیاتی و طرح های سرمایه گذاری و تأمین مالی است. بنابراین اطلاعات مربوط به جریان ورود و خروج وجه نقد در یک واحد انتفاعی، شالوده بسیاری از تصمیم گیری ها و مبنای بسیاری از قضاوت های سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و برخی دیگر از گروه های استفاده کننده از اطلاعات مالی را تشکیل می دهد. سرمایه گذاران و اعتباردهندگان برای برآورد گردش آتی وجوه نقد در یک واحد انتفاعی مشخصاً به تأثیر عملیات عادی و فعالیت های تأمین مالی و سرمایه گذاری بر گردش وجوه نقد اهمیت می دهند.

در سطح کشور و از جمله در میان شرکت های تولیدی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، شرکت هایی دیده می شوند که بر اساس تعاریفی که در این پژوهش از درماندگی مالی شده است، درمانده مالی هستند. این امر را می توان با مشاهده صورت های مالی آن ها و گزارش های حسابرسان و بازرسان قانونی متوجه شد. به عنوان مثال برخی از این شرکت ها در بازپرداخت بدهی های خود با مشکل مواجه هستند، بازدهی لازم برای پوشش هزینه ها را ندارند و نیز مشمول ماده 141 قانون تجارت هستند. در واقع همه این مسائل حکایت از درگیر شدن این شرکت ها با درماندگی مالی است که این امر ممکن است در نهایت باعث ورشکستگی و انحلال آن ها شود. بدین ترتیب در این نوع شرکت ها، منابعی که می توانست در فرصت های سودده و ارزش آفرین سرمایه گذاری شود، به هدر رفته و با یک دید کلان، تأثیر منفی بر روی برخی از شاخص های کلان اقتصادی خواهد گذاشت و این در حالی است که در کشور به شدت نیازمند تولید و ایجاد اشتغال هستیم. یکی از راه هایی که می توان با استفاده از آن به بهره گیری مناسب از فرصت های سرمایه گذاری و همچنین جلوگیری از به هدر رفتن منابع کمک کرد، پیش بینی درماندگی مالی است. به این ترتیب که اولاً، با ارائه هشدارهای لازم می توان شرکت ها را نسبت به وقوع درماندگی مالی هوشیار کرد تا آن ها با توجه به این هشدار ها دست به اقدام های مقتضی بزنند و دوم این که سرمایه گذاران فرصت های مطلوب سرمایه گذاری را از فرصت های نامطلوب تشخیص دهند و منابعشان را در فرصت های مناسب سرمایه گذاری کنند. پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها، مدت ها است که به عنوان یکی از مباحث مهم در حوزه مالی مطرح است. از آن جایی که در این مدل ها، متغیر ملاک (وابسته) از نوع قطعی^{^[1]} (درمانده مالی یا سالم) هستند، با مسأله ای از نوع دسته بندی رو به رو هستیم. بنابراین، واضح است در چنین مطالعاتی از مدل های آماری مانند تحلیل ممیز چند گانه، تحلیل لاجیت و تحلیل پروبیت استفاده می شود (فلاح پور، 1383).

1-2- تشریح و بیان مسأله

وجه نقد از منابع مهم و حیاتی هر واحد اقتصادی است و ایجاد توازن بین وجوه نقد موجود و نیازهای نقدی یکی از مهم ترین عوامل سیاست اقتصادی و تداوم فعالیت آن هاست.از طرفی تداوم فعالیت و ورشکستگی دو روی یک سکه اند. لذا توانایی پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها با استفاده از جریانات نقدی می تواند کمک بسیاری به سرمایه گذاران در امر تصمیم گیری کند. چرا که وضعیت نقدینگی شرکت به عنوان معیاری اثرگذار بر تصمیم گیری، نزد سرمایه گذاران تلقی می شود. شرکتی که نتواند وجه نقد کافی برای نیازهای مداوم خود را تولید کند، با درماندگی مالی و البته خطر ورشکستگی رو به رو خواهد شد. پیش بینی درماندگی مالی با ارائه هشدارهای لازم می تواند شرکت ها را نسبت به وقوع درماندگی مالی و ورشکستگی هوشیار نماید تا ﺁن ها با توجه به این هشدارها، به اقدام های مناسب دست بزنند. بیور ^{^[2]}(١٩٦۸؛ ١٩٦٦) در نتیجه تحقیقات خود بیان می کند که جریانات نقد عملیاتی نسبت به سایر اطلاعات مالی توانایی بیشتری در پیش بینی درماندگی مالی دارند. با توجه به مطالب گفته شده، این پژوهش به دنبال شناسایی و تبیین نحوه به کارگیری اجزای جریان نقدی بر درماندگی مالی شرکت ها با استفاده از اطلاعات موجود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده و مسأله اصلی این است که آیا ترکیبات اجزای صورت گردش وجوه نقد پنج قسمتی ایران بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر دارد؟

1-3- اهمیت و ضرورت انجام پژوهش

هر شرکتی در ابتدای فعالیت خود ضمن ارائه طرح کسب و کار، دارایی هایی را که برای اجرای این طرح نیاز دارد، خریداری می کند. تأمین مالی برای تهیه این دارایی ها از راه های مختلفی مانند سهام عادی یا روش های مختلف استقراض انجام می شود. پس از آغاز عملیات، یا طرح کسب و کار با موفقیت انجام می شود، که در این حالت بازپرداخت اصل و فرع بدهی ها به موقع انجام شده و صاحبان سهام نیز بازده مورد انتظار از این سرمایه گذاری را بدست می آورند و یا این که، طرح کسب و کار با شکست مواجه شده و جریانات نقد خروجی از جریانات نقد ورودی تجاوز می کند. اگر شرکتی دچار حالت دوم شود با درماندگی مالی رو به رو خواهد شد. در زمان درماندگی جریانات نقدی پوشش لازم برای ایفای تعهدات را تأمین نکرده و شرکت دچار ناتوانی در پرداخت بدهی ها می شود. در این حالت شرکت ها به فروش دارایی ها (جریان نقد سرمایه گذاری) و دریافت وام (جریان نقد تأمین مالی) رو می آورند که نتیجه آن کاهش ظرفیت و عملکرد تولیدی و نیز افزایش اهرم می باشد. به همین دلیل، پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها امری ضروری بوده و امکان ارائه راه حل های ممکن را قبل از بروز هرگونه بحرانی فراهم می آورد (منصورفر و همکاران، 1392).

1-4- اهداف اساسی انجام پژوهش

1-4-1- هدف اصلی انجام پژوهش

بررسی تأثیر ترکیبات اجزای پنج قسمتی صورت گردش وجوه نقد بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران.

1-4-2- اهداف فرعی پژوهش

بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی منفی، بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری مثبت و تأمین مالی مثبت بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.
بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی منفی، بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری مثبت و تأمین مالی منفی بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.
بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی منفی،بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری منفی و تأمین مالی مثبت بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.
بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی مثبت، بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری مثبت و تأمین مالی منفی بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.
بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی مثبت، بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری منفی و تأمین مالی مثبت بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.
بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی مثبت، بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری منفی و تأمین مالی منفی بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.
بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی منفی، بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری منفی و تأمین مالی منفی بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.
بررسی تأثیر ترکیب خالص جریان نقد عملیاتی مثبت، بازده سرمایه گذاری و سود سهام پرداختی مثبت، مالیات منفی، سرمایه گذاری مثبت و تأمین مالی مثبت بر پیش بینی درماندگی مالی شرکت ها.

[1].categorical

[2].Beaver

دریافت فایل