یِاهو مارکت
فروشگاه یاهویِاهو مارکت
فروشگاه یاهونظام حاکم بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی و استرداد آن از منظر حقوق بین الملل...
 نظام حاکم بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی و استرداد آن از منظر حقوق بین الملل...فهرست اجمالی مطالب عنوان صفحه فصل اول:تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در نظام حقوق بین الملل... 7 گفتار نخست : تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در حقوق ملی کشورهای باستانی.... 8 گفتار دوم: تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در اسناد و کنوانسیون های بین المللی.... 21 فصل دومهنجارها ، اصول و قواعد حقوق بین الملل درباره ورود و خروج گفتار نخست : هنجارها و قواعد ناظر بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی در حقوق گفتار دوم : معاهدات و کنوانسیون های بین المللی............................................... 52 گفتار سوم : عرف بین الملل حاکم بر ورود و خروج غیر قانونی اموا فرهنگی.............. 82 فصل سوم:ضوابط حاکم بر استرداد اموال فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج شده گفتار اول : استرداد اموال فرهنگی مسروقه از دیدگاه حقوق بین‌الملل........................ 88 گفتار دوم : استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده...................................... 99 نتیجه گیری ........................................................................................... 109 فهرست منابع.......................................................................................... 112 فهرست تفصیلی مطالب عنوان صفحه مقدمه....................................................................................................... 1 فصل اول:تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در نظام حقوق بین الملل............................ 7 گفتار نخست : تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در حقوق ملی کشورهای باستانی............. 8 1.ایران..................................................................................................... 8 2.ایتالیا................................................................................................... 10 3.ترکیه................................................................................................... 13 4.فرانسه................................................................................................. 15 5.سوریه................................................................................................. 17 6.مصر................................................................................................... 18 7.یونان................................................................................................... 18 گفتار دوم: تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در اسناد و کنوانسیون های بین المللی 21 1.کنوانسیون مربوط به اتخاذ تدابیر لازم برای ممنوع‌کردن و جلوگیری از ورود، صدور 2. کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی و طبیعی جهانی مصوب 1972..................... 23 3.کنوانسیون یونیدرویت.............................................................................. 27 4.کنوانسیون حمایت از میراث فرهنگی زیرآب مصوب 2001................................. 29 5.کنوانسیون حراست از میراث فرهنگی ناملموس............................................... 32 فصل دوم : ............................................................................................. 35 هنجارها ، اصول و قواعد حقوق بین الملل درباره ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی35 گفتار نخست : هنجارها و قواعد ناظر بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی 1. ایتالیا.................................................................................................. 36 2. ترکیه.................................................................................................. 42 3. فرانسه................................................................................................ 42 4. سوریه................................................................................................ 46 5. مصر.................................................................................................. 47 6. یونان.................................................................................................. 48 گفتار دوم : معاهدات و کنوانسیون های بین المللی............................................... 52 1.کنوانسیون مربوط به اتخاذ تدابیر لازم برای ممنوع‌کردن و جلوگیری از ورود، صدور و 1-1- اصول و ویژگی‌های حاکم بر کنوانسیون.................................................... 52 1-1-1- ملی‌گرایی فرهنگی در برابر جهان‌گرایی فرهنگی...................................... 52 2-1-1- تعارض با نظام‌های حقوقی کامن‌لا و رومی- ژرمنی.................................... 53 3-1-1- عدم پیش‌بینی حق اقامه دعوی استرداد برای اشخاص............................... 54 2-1- وظایف و محدودیت‌های اعضا و جامعه بین‌المللی در جلوگیری از ورود و خروج 1-2-1- وظایف و مسؤولیت دولت‌های عضو کنوانسیون....................................... 55 3-2-1- وظایف و مسؤولیت جامعه بین‌المللی.................................................... 57 2.کنوانسیون حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی جهانی........................................ 58 1-2- هدف و ویژگی های کنوانسیون............................................................... 58 1-1-2- هدف کنوانسیون.............................................................................. 58 2-1-2- ویژگی‌های کنوانسیون...................................................................... 58 2-2- وظایف و مسئولیت‌های اعضا و جامعه جهانی برای حفاظت از میراث جهانی........ 59 3 .کنوانسیون سازمان ملل متحد درباره حقوق دریاها (1982)................................ 65 1-3- اموال فرهنگی واقع در مناطق تحت حاکمیّت دولت ساحلی............................... 66 2-3-اموال فرهنگی واقع در مناطقی که دولت ساحلی در آنها حقوق حاکمه خود را 1-2-3- منطقه مجاور.................................................................................. 67 2-2-3- منطقه انحصاری اقتصادی.................................................................. 69.... 3-2-3- فلات قاره...................................................................................... 71 3-3-اموال فرهنگی واقع در دریای آزاد............................................................ 72 4.کنوانسیون بین‌المللی کمک‌های متقابل اداری به منظور پیشگیری، بازرسی و 5.کنوانسیون یونیدرویت پیرامون اشیای فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج 1-5-دلایل و اهداف و مذاکرات مربوط به تدوین کنوانسیون.................................... 77 2-5- دامنه شمول کنوانسیون....................................................................... 81 گفتار سوم : عرف بین المللی حاکم بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی............ 82 1.تعریف مفهوم و مؤلفه های عرف بین المللی.................................................... 82 2. ورود و خروج اموال فرهنگی در زمان مخاصمات مسلحانه................................ 83 3. ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی در زمان صلح.................................... 85 فصل سوم :.............................................................................................. 87 ضوابط حاکم بر استرداد اموال فرهنگی مسروقه یا غیرقانونی خارج شده در نظام حقوقی بین الملل گفتار اول : استرداد اموال فرهنگی مسروقه از دیدگاه حقوق بین‌الملل........................ 88 1.ویژگی‌های استرداد اموال فرهنگی............................................................... 88 1-1- اطراف ذینفع در استرداد اموال فرهنگی..................................................... 89 2-1- مقام صلاحیت‌دار در امر استرداد اموال فرهنگی.......................................... 90 3-1- تعهد مالی ناشی از استرداد اموال فرهنگی................................................. 90 2. مرور زمان ناظر بر دعاوی استرداد اموال فرهنگی.......................................... 91 1-2- مراحل قاعده مرور زمان93....................................................................... 93 2-2- مواعد حاکم بر مرور زمان..................................................................... 94 3-2- استثناهای ناظر بر مرور زمان................................................................ 95 1-3-2- مرور زمان و عدم اسقاط حق.............................................................. 95 2-3-2- مجوز وضع قواعد مساعدتر............................................................... 95 3-3- اشیاء متعلق به کلکسیون‌های عمومی....................................................... 96 3. پرداخت غرامت در برابر استرداد اموال فرهنگی.............................................. 96 1-3- لزوم پرداخت غرامت............................................................................ 96 2-3- احراز حسن نیت متصرف یا خریدار.......................................................... 97 گفتار دوم :استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده....................................... 99 1. مفهوم و ویژگی‌های خروج غیرقانونی اموال فرهنگی....................................... 99 اصول حاکم بر استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده................................ 100 1-2- نحوه استرداد.................................................................................. 100 2-2- پیش‌بینی قواعد حقوقی مساعدتر........................................................... 101 3-2- دادخواست استرداد............................................................................ 102 4-2- هزینه استرداد.................................................................................. 103 5-2- موارد خاص در امر استرداد................................................................. 103 1-5-2- استثناهای استرداد......................................................................... 103 2-5-2- امتناع از استرداد........................................................................... 104 3. مرور زمان ناظر بر استرداد اموال فرهنگی غیرقانونی خارج شده...................... 104 4. راه کارها و سازو کارهای جایگزینی و تکمیلی در استرداد اموال فرهنگی 1-4- راه‌حل‌های جایگزین........................................................................... 105 2-4- سازوکارهای تکمیلی استرداد................................................................ 106 نتیجه گیری............................................................................................ 109 فهرست منابع.......................................................................................... 112.... منابع فارسی.......................................................................................... 112 الف: کتب.............................................................................................. 112 ب: مقالات.............................................................................................. 112 ج: پایان نامه.......................................................................................... 112
منابع انگلیسی........................................................................................ 113 A : Book ........................................................................................... 113 B : Article.......................................................................................... 113 C :low , document & international conventions.............................. 115 چکیده اموال فرهنگی تاریخی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی یکی از شاخص ترین اسناد و ارکان تحکیم هویت، فرهنگ و هنر هر کشوری است که به موجب این اموال می توان تمدن، آداب و سنن شیوه های تجاری و اقتصادی و سیر تکوینی و تکامل انسان را در طول تاریخ مورد شناسایی و تحلیل قرار داد . با توجه به اینکه اموال فرهنگی صرف نظر از قدمت طولانی آنها سر شار از ذوق و هنر عمیق کشور ها می باشد، لذا علاقه تصاحب انحصاری کلکسیونرها و گالری داران با پرداخت هزینه های بسیار گزاف در جهت در اختیار گرفتن آنها را بدنبال دارد . بدین سبب است که قاچاق اموال تاریخی ، فرهنگی را می توان به جهت سود سرشار آن بعد از قاچاق مواد مخدر به عنوان دومین کالای قابل قاچاق در دنیا محسوب دانست. با توجه به آگاهی ملتها از اهمیت و ارزشهای میراث فرهنگی و خواسته های موکد آنها از دولتها مبنی بر استرداد هویت ملی و فرهنگی خود، کشورها را بر آن داشت تا اموال فرهنگی غیر قانونی خارج شده ملت خویش را در جای جای دنیا جستجو وبا هماهنگی و همکاری سایر دول و سازمانهای بین المللی نسبت به استرداد آنها اقدام نماید . در این پژوهش سعی شده تا ضمن بررسی متون کنوانسیونهای بین المللی موفقیت و عدم موفقیت کشورها در این مهم مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. کلید واژگان: اموال تاریخی و فرهنگی- استرداد ـ ورود و خروج غیر قانونی ـ سازمانهای بین المللی ـ کنوانسیونهای بین المللی مقدمه میراث فرهنگی یکی از ارزشمندترین آثار بشر در طول تاریخ است که هویت ، فرهنگ ، احساس ، اندیشه و روابط و منش هر ملتی را در طول تاریخ از نسلی به نسل دیگر منتقل نموده و به سبب همین امر است که ملت ها به پیشینه تاریخی و فرهنگی پر افتخار و هویت تاریخی خود می بالند و همیشه در حفظ و صیانت این آثار گرانبها چون خاک و ناموس خود متعصب می باشند و همواره در معرض چشم داشت سوداگران نیز بوده است. اموال فرهنگی بخشی از میراث فرهنگی است که فرهنگ ، هنرو احساس هر ملتی را در خود جای داده و بیش از سایر آثار میراث فرهنگی مورد سوء استفاده قرار گرفته و تا کنون لحظه ای از تصاحب غیر قانونی آن کم رنگ نشده است . اموال فرهنگی با توجه به اینکه ذوق ، هنرواحساس یک ملت را به عاریه گرفته است همیشه مورد توجه ثروتمندان و کلکسیونرها بوده است تا به داشتن آنها افتخار ورزند و همواره از داشتن آن هزینه های گزافی را متحمل می شوند. لذا به جهت سود سرشاری که برای اشخاص دارد و عموماً کشورهای صاحب فرهنگ و تمدن غنی از جمله ایران نیز مانع خروج دائمی میراث فرهنگی خود از کشور می شوند ، این اموال همواره بصورت پنهانی وغیر قانونی از کشور خارج شده و کشورها را از داشتن به حق فرهنگ و هنر به ارث رسیده تهی می نمایند. این امر در دهه های اخیر تا حدی افزایش یافته که مبداً هویتهای فرهنگی وباورهای ملی و فرهنگی کشور ها به آسانی در خارج از کشورها قابل تغییر و تردید می شود. باورهایی که جامعه ای در طول سالیان دراز به آن خوی گرفته وبا آنها زندگی کرده است به سرعت رنگ می بازد. در این رهگذر هر چقدر که مطامع این اشخاص در خروج غیر قانونی این اموال افزون می یابد کشورها نیز به وظایف ملی خود در جهت حفاظت و حراست و صیانت از میراث فرهنگی ملت خود اهتمام ورزیده وبا تصویب قوانین سلبی و ایجابی ضن روشنگری و بالا بردن آگاهی مردم از داشتن فرهنگ و هنر انتقال یافته به نسل معاصربه شدت با اشخاصی که هویت مردم را به غارت می برند توسط محاکم قضایی بر خورد می نماید وبا اتحاد دستگاههای اجرایی مرتبط از جمله متولیان مبادی ورودی و خروجی و گمرکات از ورود و خروج این آثار ممانعت می نمایند . همچنین با همکاری و هماهنگی سازمانهای بین المللی از جمله سازمان علمی و فرهنگی یونسکو و سایر سازمانهای فرهنگی بین الملل اقدام به تدوین قوانین و مقرراتی نموده اند که کشورهای عضو با تبعیت از مفاد کنوانسیون های حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی از ورود و خروج غیر قانونی اموال فرهنگی ممانعت به عمل می آورند و از استرداد این اموال ، به کشورهای مبداً همکاری می نمایند. جمهوری اسلامی ایران نیز در این امراهتمام جدی داشته و توانسته است بخشی از اموال فرهنگی غیر قانونی خارج شده از کشور را در سالهای اخیر مسترد نماید . نمونه بارزر آن ، استرداد 360 قلم از اموال فرهنگی تاریخی است که بیش از نیم قرن گذشته به صورت غیر قانونی از کشور خارج شده بود نه که پس از 30 سال تلاش حقوقی در هفته های گذشته با موفقیت به میهن عزیز ایران مسترد گردیدند . 1. بیان مسئله پژوهش ارزش اقتصادی قابل توجه آثار فرهنگی سبب ایجاد وسوسه و طمع در افراد و گروهها برای دستیابی و فروش غیرقانونی آنها شده است و وجود بازار جهانی تقاضای آثار فرهنگی به خصوص آثار شرقی ، ایجاد تجارت بزرگی را موجب شده است که چرخه اقتصادی کشور مقصد را تحرک بیشتری می بخشد. جامعه بین المللی در جهت جلوگیری از تجارت غیرقانونی اموال فرهنگی که فقر فرهنگی کشورهای دارنده آن را بدنبال دارد تاکنون اسناد و کنوانسیون های بین المللی را در خصوص مبارزه با ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی تصویب نموده است که دولت جمهوری اسلامی نیز به اغلب این کنوانسیون ها ملحق شده است . اما با اینحال متأسفانه پژوهشی که زوایای مختلف این اسناد را مورد مداقه قرار دهد تا کنون انجام نشده است . بنابراین بررسی اجمالی ایناسناد و کنوانسیون ها ضروری می نماید. 2. اهمیت و ضرورت انجام پژوهش همانگونه که بیان گردید علیرغم این که دولت ایران کنوانسیون بین المللی راجع به ورودو خروج غیرقانونی اموال فرهنگی را تصویب نموده است ، اما متأسفانه بسیاری از آثار ارزشمند و گرانبهای کشور به طرق مختلف از کشور خارج شده و هم اکنون زینت بخش موزه ها وگالری های بین المللی و گرمی بخش حراجی ها و بازارهای اموال فرهنگی گردیده است . علاوه بر این دعاوی اقامه شده در محاکم خارجی و بین المللی بیانگر واقعیت تلخ عدم آشنایی دست اندرکاران و مقامات مربوطه با مفاد کنوانسیون ها و اسناد بین المللی وعدم بهره گیری از ظرفیت های موجود در آنها می باشد. بی گمان انجام تحقیق ها و پژوهش های مرتبط با این مسأله کمک شایانی به مبارزه با قاچاق اموال فرهنگی خواهد کرد. 3. اهداف اساسی از انجام پژوهش :
آشنا نمودن جامعه حقوقی کشور ، به ویژه مسئولان مربوطه ، با نظام حقوق بین الملل، حاکم بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی و استرداد آن، هدف اصلی این تحقیق و پژوهش است.
1. استفاده از ظرفیت ها و آورده های بین المللی در تدوین قانون حمایت از میراث فرهنگی کشور . 2. آگاهی بخشی به قضات ومقامات قضایی کشور در رسیدگی به پرونده های داخلی مربوط به میراث فرهنگی. 4 . پیش فرض های پژوهش :
5 . سابقه پژوهش ها و مطالعات انجام گرفته :
1. مطالبه اموال فرهنگی از دیدگاه حقوق بین الملل خصوصی، ترجمه فرهاد خمامی زاده . 2. کنوانسیون وحدت قوانین در مورد عودت بین المللی اموال فرهنگی که به سرقت رفته یا به طور غیرقانونی خارج شده اند، ترجمه فرهاد خمامی زاده . 3. قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی و چالش های حقوقی آن ، اداره کل پژوهش های مجلس. 4. بررسی وضعیت قاچاق آثار فرهنگی ـ تاریخی کشور (قوانین و رویه های اجرایی)، اداره کل پژوهش های مجلس
علیرغم این که در ادبیات حقوقی کشور ما مقاله و پژوهشی که به طور خاص به موضوع ورود و خروج غیرقانونی اموال پرداخته باشد وجود ندارد، پژوهشگران خارجی از همان زمان تصویب کنوانسیون های بین المللی کتب و مقالات متعددی در این حوزه به رشته تحریر در آورده اند. 6. چارچوب و فرضیه های پژوهش : 1. آیا ساز و کارهای پیش بینی شده توسط جامعه بین المللی موفقیت های قابل توجهی در امر رویارویی و سرکوب پدیده ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی را بدنبال داشته است؟ به نظر می رسد جامعه بین المللی تا کنون با وجود تصویب کنوانسیون های متعدد نتوانسته است موفقیت های قابل توجهی در این امر حاصل نماید. 2.چرا کشورهای مقصد (بازار) از الحاق به کنوانسیون های موجود خودداری نموده اند؟ با توجه به اینکه اغلب کشورهای مقصد فاقد تمدن تاریخی و فرهنگی قابل توجهی می باشند و از این حیث نه تنها متضرر نمی شوند، بلکه منافع اقتصادی نیز بر ایشان در پی دارد، لذا به نظر می رسد تمایل چندانی به پیوستن این معاهدات ندارند.
از آنجایی که کشورهای بزرگ و ابرقدرت اغلب از فقدان معاهدات ناظر بر ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی منتفع می شوند، لذا بنظر می رسد تمایل چندانی درجهت ایجاد عرف بین المللی در این زمینه نداشته اند. با توجه به اینکه قوانین داخلی ناظر بر اموال فرهنگی آنگونه که باید و شاید خود را منطبق براسناد 1- چرا نظام بین الملل حاکم بر ورود و خروج امول فرهنگی محدود و منحصر به معاهدات و کنوانسیون های بین المللی است؟ 2- چرا دولت ایران تاکنون نتوانسته است از ظرفیت های موجود در اسناد بین المللی راجع به میراث فرهنگی بهره ببرد؟ 7. متغیرهای پژوهش
الف ـ متغیرهای مستقل یا ثابت : عواملی همچون ارزش ذاتی اموال فرهنگی ، اقبال عمومی مردم به این آثار و سود آور بودن شگفت انگیز تجارت اموال مزبور. ب ـ متغیرهای وابسته: عواملی همچون برخورد سهل انگارانه مقامات قضایی و گمرکی کشور، عدم حفاظت کافی ، عدم وجود قوانین تأثیرگذار در پیشگیری از وقوع جرائم علیه میراث فرهنگی . تعریف عملیاتی متغیرها: تعریف عملیاتی این پژوهش به صورت (اندازه پذیر) است . توضیح اینکه با میزان اموال فرهنگی که از کشور خارج می شود، تعداد اموالی که در حراجی ها و بازارهای جهانی به فروش می رسد و تعداد اشیایی که به کشور مسترد می شود، می توان درصد موفقیت جامعه بین المللی در مبارزه با پدیده قاچاق اموال فرهنگی را ارزیابی کرد. 8. سازمان پژوهش: این پایان نامه از سه فصل و هفت گفتار تشکیل شده است. 9. نوآوری پژوهش : این پژوهش در صدد آن است که به طور خاص موضوع ورود و خروج غیرقانونی اموال فرهنگی و استرداد آنها را بررسی کند، با توجه به دسترسی اینجانب به پرونده هایی که دولت جمهوری اسلامی ایران در محاکم خارجی و بین المللی علیه متصرفین اموال فرهنگی کشور طرح نموده است، در بخش های مختلف این تحقیق به تناسب از آرای صادره در این حوزه استفاده خواهد شد. فصل اول تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در نظام حقوق بین المللگفتار نخست: تعریف و مفهوم اموال فرهنگی در حقوق ملی کشورهای باستانیمطالعه و بررسی مباحث مختلف مربوط به میراث فرهنگی در نظام‌های حقوقی کشورهای دیگر، نیازمند شناخت تعریف و مفهوم اموال فرهنگی است. آگاهی از تعاریف مذکور در قوانین سایر کشورها نه تنها ما را با معیارها و ضوابطی که آنان در تعریف میراث فرهنگی در نظر گرفته‌اند آشنا می‌سازد بلکه رویکردهای کلی و اساسی‌شان در حوزه اموال فرهنگی را نیز نشان می‌دهد. علاوه بر این «اموال فرهنگی» اصطلاحی سهل و ممتنع است که هر شخصی ودر سطحی کلان، در هر نظام حقوقی تعریف و مفهوم خاصی از آن را در نظر می‌گیرند. بنابراین همانگونه که بیان گردید مطالعه نظام حقوقی میراث فرهنگی هر کشوری مستلزم آگاهی و شناخت از مفهوم میراث فرهنگی را دارد. در این گفتار تعاریف ارائه شده از میراث فرهنگی در قوانین کشورهای ایتالیا، ترکیه، سوریه، فرانسه، مصر و ایتالیا مورد بررسی قرار می‌گیرد. 1. ایرانماده 1 قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی کشور مصوب 1367 در مقام تعریف میراث فرهنگی مقرر داشته است که : «شامل آثار باقیمانده از گذشتگان که نشانگر حرکت انسان در طول تاریخ می باشد و با شناسایی آن زمینه شناخت هویت و خط حرکت فرهنگی او میسر می گردد و از این طریق زمینه های عبرت برای انسان فراهم می آید» ، چنان که ملاحظه می شود این تعریف کلی به گونه ای نیست که اشخاص با مراجعه به آن بتوانند ماهیت و مصادیق میراث فرهنگی را شناخته وآن را از سایر آثار مشابه تشخیص دهند.ارائه تعریفی دقیق از میراث فرهنگی مستلزم شناخت معیارهاییمی باشد که در قوانین مختلف ذکر شده است. بررسی قوانین و مقررات راجع به میراث فرهنگی بیانگر این است که قدمت، محل ساخت یا ایجاد و ماهیت اثر معیارهایی می باشد که به عنوان ملاک های اولیه برای شناسایی میراث فرهنگی به کار رفته است. اصولاً مهم ترین معیاری که در نظام های حقوقی جهان برای شناخت آثار ملی ومیراث فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد «قدمت تاریخی است»؛ بدین صورت که برای تفکیک آثار فرهنگی ـ تاریخی از سایر آثار، معیار و مبدأ زمانی تعیین می شود که معمولاً یکصد سال از تاریخ ساخت یا ایجاد آثار مذکور می باشد. قانون راجع به حفظ آثار ملی قدمت اثر را به عنوان یک ارزش ذاتی موجود در اثر و همچنین نشانه ای برای شناخت اثر تعیین کرده است . اما در تعیین مقطع مورد نظر از اصول مورد اتفاق پیروی نکرده است و تحت تأثیر شرایط سال های 1309، تأسیس سلسله پهلوی و انقراض سلسله قاجاریه، آثاری را تحت حفاظت و نظارت دولت اعلام نموده است که تا پایان سلسله زندیه، سال 1173 خورشیدی، در ایران احداث یا ایجاد شده اند.[1] این ارزش گذاری، ثمره تفکری بود که آثار هنری و معماری یکصد سال اخیر کشور را دارای ارزش کمتری می پنداشت و در نتیجه چنین رویکردی بسیاری از آثار معماری و شهرسازی به خصوص بافت شهری یک قرن و نیم اخیر کاملاً از حمایت محروم ماند. یعنی نه تنها حمایتی از آنان به عمل نیامد بلکه مجوز لازم برای هرگونه دخل و تصرف در آنها نیز صادر شد.[2] قانون گذار با تصویب قانون ثبت آثار ملی در سال 1352 و لایحه جلوگیریاز انجام حفاری های غیر مجاز در سال 1358 معیار مقرر درماده 1 قانون راجع به حفظ آثار ملی را تغییر داد، بدین صورت که قانون ثبت آثار ملی به وزارت فرهنگ و هنر وقت اجازه داد که آثار غیر منقولی را از نظر تاریخی یا شئون ملی واجد اهمیت می باشد را صرف نظر از تاریخ ایجاد یا پیدایش درعداد آثار ملی بهثبت برساند. بند 3 لایحه قانون جلوگیری از انجام حفاری های غیر مجاز نیز اشیای عتیقه را اشیایی دانست که طبق ضوابط بین المللی یکصد سال یا بیشتر از تاریخ ساخت یا ایجاد آن گذشته باشد و در نهایت مطابق ماده 1 آیین نامه اموال فرهنگی ، هنری وتاریخی به اموال گفته می شود که از نظر علمی ، تاریخی ، فرهنگی ، باستان شناسی ، دیرین شناسی و هنری حائز اهمیت بوده و بیش از یکصد سال از تاریخ ساخت یا ایجاد آن گذشته باشد. افزون براین، بنا بر ماده 1 قانون راجع به حفظ آثار ملی صرفاً آثار صنعتی، ابنیه و اماکنی را می توان آثار ملی محسوب نمود که در مملکت ایران احداث شده باشد. بااین حال، صرف اینکه آثاری دارای قدمت تاریخی بوده و در مملکت ایران احداث شده باشد موجب نمی شود که متصف به وصف میراث فرهنگی گردد. برای آنچه میراث فرهنگی خوانده می شود بیش از قدمت و محل ساخت یا ایجاد آن حمل یک پیام یا ارزش ضروری است. هرچند از زمان تصویب قانون راجع به حفظ آثار ملی همواره قدمت اثر به عنوان معیاری مهم در شناخت میراث فرهنگی به کار رفته است اما اساساً معیار، اصل شناسایی نبوده است بلکه دارا بودن ارزش های علمی، تاریخی، فرهنگی، باستان شناسی، دیرین شناسی و غیره نیز بسیار حائز اهمیت است. بنابراین با توجه به معیارهای مذکور می توان بیان داشت که میراث فرهنگی به آثاری اطلاق می شود که یکصد سال یا بیشتر از تاریخ ساخت یا ایجاد آن گذشته یا صرفنظر از تاریخ ایجاد یا پیدایش آن آثار غیر منقولی می باشد که به تشخیص سازمان میراث فرهنگی از نظر تاریخی یا شئون ملی ایران واجد اهمیت باشد.[3] 2. ایتالیاقانون حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی مصوب 22 ژانویه 2004 ایتالیا، میراث فرهنگی را متشکل از اموال فرهنگی و آثار طبیعی دانسته است.[4] بند 2 ماده 2 این قانون مقرر داشته است که اموال فرهنگی به اشیای منقول و غیرمنقول اطلاق می‌‌گردد که مطابق مواد 10 و 11 دارای ارزش هنری، تاریخی، باستان‌شناختی یا انسان‌شناختی بوده یا به موجب سایر قوانین و مقررات نشانگر ارزشهای تمدن ایتالیا باشد. ماده 10 نیز مبادرت به تعریف اموال فرهنگی و بیان مصادیق آن نموده است. براساس این ماده: 1. اموال فرهنگی به اشیاء منقول و غیرمنقول متعلق به دولت و سایر نهادهای حکومتی، مؤسسات عمومی و انجمن‌های غیرانتفاعی خصوصی که دارای ارزش هنری تاریخی، باستان‌شناختی می‌باشد اطلاق می‌شود. 2. اموال فرهنگی همچنین شامل موارد ذیل می‌شود: الف) مجموعه‌های موزه‌ها، نگارخانه‌های عکس، گالری‌های هنری و نمایشگاههای متعلق به دولت و سایر نهادهای حکومتی؛ ب) بایگانی‌ها و اسناد منفرد دولتی؛ ج) مجموعه‌های کتب کتابخانه‌های دولتی. 3. اموال فرهنگی مشروط به صدور اعلامیه مقرر در ماده 12 موارد ذیل را نیز در برخواهد گرفت: الف) اشیای منقول و غیرمنقول متلعق به اشخاصی غیر از نهادهای مذکور در بند 1 که دارای ارزش هنری، تاریخی، باستان‌شناسی و دیرین‌شناسی فوق‌العاده‌ای باشد؛ ب) بایگانی‌ها و اسناد منفرد متعلق به اشخاص خصوصی که دارای ارزش تاریخی بسیار با اهمیت باشد؛ ج) مجموعه‌های کتب متعلق به اشخاص خصوصی که ارزش فرهنگی استثنایی داشته باشد؛ د) اشیای منقول و غیرمنقول به هر کس که تعلق داشته باشد که بدلیل اشاره آن به تاریخ سیاسی یا نظامی، تاریخ ادبیات، هنر، فرهنگ عمومی یا شهادت به ماهیت و تاریخ مجموعه‌های عمومی یا مؤسسات مذهبی دارای ارزش فوق‌العاده یا اهمیت می‌باشد؛ هـ) مجموعه یا دسته‌ای از اشیاء که به دلیل ویژگی‌های سنتی و خاص محیطی نمونه متمایزی از جنبه هنری و تاریخ مصوب می‌شوند. 4. اشیای مورد اشاره در بندهای 1 و 3 (الف) شامل: الف) اشیایی که به تمدن‌های اولیه مربوط است؛ ب) اشیای دارای ارزش سکه‌شناختی؛ ج) نسخه‌های خطی، دست‌نوشت‌ها، کاغذها و کتب؛ د) نقشه‌های جغرافیایی و قطعات موسیقی نادر و گرانبها؛ هـ) عکس‌ها با نگاتیو و قالب‌های آن، فیلم‌های ضبط شده و به طور کلی تجهیزات صوتی و تصویری با ارزش؛ و) ویلاها، پارک‌ها و باغ‌های دارای ارزش هنری و تاریخی؛ [1]. صمدی رندی، یونس، میراث فرهنگی در حقوق داخلی و بین المللی، بهار 1382، جلد 1، چاپ اول، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی، ص 198 .[2] مرادی، اصغر، «روند حفاظت در ایران از تأسیس اداره تحقیقات تا قبل از انقلاب اسلامی»، مجله هفت تیر، چهارم، شماره 11، ص 17 [3]. ماده واحده قانون آثار ملی مصوب اول آبان ماه 1352 [4]. Code of the Cultural and Landscape Heritage, Art 3. |