بررسی و تبیین آثار جهیزیه در حقوق خانواده...

بررسی و تبیین آثار جهیزیه در حقوق خانواده... فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده1 فصل اول کلیات3 مقدمه4 کلیات پژوهش6 الف) سؤالهای تحقیق:6 ب) پیشینه تحقیق:6 ج) فرضیه ها:7 د) روش تحقیق:7 ه) تقسیم مطالب:7 مبحث اول: تعاریف جهیزیه8 گفتار اول:جهیزیه چیست؟8 گفتار دوم: مفهوم لغوی جهیزیه10 گفتارسوم: مفهوم عرفی جهیزیه10 گفتارچهارم: مفهوم حقوقی جهیزیه10 گفتار پنجم: مفهوم فقهی جهیزیه11 مبحث دوم: مبنا و ماهیت جهیزیه11 گفتار اول: مبنای جهیزیه11 گفتار دوم: ماهیت جهیزیه12 مبحث سوم: تاریخچه جهیزیه و الگوی آن در اسلام و رابطه آن با شیربها و چشم و هم‌چشمی14 گفتار اول: تاریخچه جهیزیه14 گفتار دوم: الگوی جهیزیه در اسلام14 گفتار سوم: رابطه شیربها و جهیزیه15 گفتار چهارم: رابطه جهیزیه با چشم و هم‌چشمی16 مبحث چهارم: جهیزیه به‌عنوان تشریفات ازدواج و چگونگی تهیه آن در ایران و سایر کشورها21 گفتار اول: جهیزیه به‌عنوان تشریفات ازدواج21 گفتار دوم: تهیه جهیزیه در جامعه ایران22 گفتار سوم: چگونگی تهیه جهیزیه24 گفتار چهارم: تهیه جهیزیه نزد ملل دیگر27 گفتار پنجم: تهیه جهیزیه در جامعهی هند28 فصل دوم مالکیت جهزیه و چگونگی مسئولیت زوج نسبت به آن29 مبحث اول: مالکیت زوجه و والدین وی و زوج بر جهیزیه30 گفتار اول: مالکیت والدین زوجه بر جهیزیه30 گفتار دوم: مالکیت زوجه بر جهیزیه32 مبحث دوم: اباحه تصرف زوج در خصوص جهیزیه و جهیزیه به‌عنوان ما ترک34 گفتار اول: ابامه تصرف یا مالکیت زوج در خصوص جهیزیه34 گفتار دوم: جهیزیه به‌عنوان ماترک وارث بردن زوج از آن35 مبحث سوم: مسئولیت زوج در خصوص جهیزیه37 گفتار اول: آیا شوهر امانت دار جهیزیه است؟37 گفتار دوم: مسئولیت مدنی زوج38 گفتار سوم: مسئولیت کیفری زوج40 فصل سوم: طرح دعوای جهیزیه در دادگاه43 مبحث اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه، صلاحیت دادگاه و نحوه طرح دعوای جهیزیه44 گفتار اول: بررسی حقوقی استرداد جهیزیه44 گفتار دوم: صلاحیت دادگاه در مورد جهیزیه و نحوه طرح دعوا49 مبحث دوم: امتناع زوج از استرداد جهیزیه و برخورد قانون با مرد بی اعتنا به جهیزیه55 گفتار اول: امتناع زوج از استرداد جهیزیه55 گفتار دوم: برخورد قانون با مرد بی اعتنا به جهیزیه56 گفتار سوم: وقتی زوج منکر استفاده از جهیزیه می‌شود57 مبحث سوم: نحوه رسیدگی به اختلاف و دریافت جهیزیه تکلیف آن بعد از طلاق و نحوه صدور حکم و اجرای آن.59 گفتار اول: نحوه رسیدگی به اختلاف و دریافت جهیزیه59 گفتار دوم: وضعیت انتقال و ارسال جهیزیه به منزل شوهر و نحوه استرداد آن63 گفتار سوم: تکلیف جهیزیه در رأی صادره و بعد از طلاق:66 گفتار چهارم: صدور حکم جهیزیه و اجرای آن68 فصل چهارم نتیجه‌گیری و پیشنهادها84 نتیجه‌گیری:85 پیشنهادات:86 منابع87 منابع فارسی88 منابع عربی90  چکیده امروزه یکی از اهرم­های فشار برای تحت تنگنا قرار دادن دختر تهیه جهیزیه می­باشد و متأسفانه شاهد آن هستیم که امروزه پس از وقوع اختلاف بین زوجین، به‌جای به‌کارگیری شیوه­های مناسب برای حل اختلاف، به پایان دادن به زندگی مشترک با توسل به طلاق، برای خود و دیگران ایجاد دردسر می­کنند و در این زمان دادگاه مکلف است موضوع اختلاف آنان را در صورت حل نشدن به دو داور ارجاع کند و ازجمله موادی که داوران زن و شوهر باید به آن بپردازند حل مسئله جهیزیه می­باشد و مسئله جهیزیه عرف و رسمی است که در جامعه ایران پذیرفته‌شده و به آن عمل می­شود اما ازنظر قانونی و شرعی پشتوانه و اجباری برای آن وجود ندارد لذا وقتی زن جهیزیه خود را مطالبه کند و بر اساس اقرار مرد، شهادت شهود یا فهرست سیاهه و دیگر دلایل محکمه‌پسند ثابت شود که زن مقدار و اقلام مشخصی از اثاث البیت را به‌عنوان جهیزیه به خانه شوهر آورده و تحویل مرد داده هر زمان که اراده کند می­تواند از زوج این وسایل را پس بگیرد و آوردن جهیزیه هیچ حقی را برای شوهر ازنظر مالکیت ایجاد نمی­کند و مطابق قانون زوج در صورت استفاده درست نسبت به‌عین اموال مسئولیت ندارد و یکی از موضوعات مهم در دعاوی خانوادگی استرداد جهیزیه است که یکی از مصادیق حقوق مالی است که به‌صورت خیلی پراکنده و در باب­های مختلف فقه بحث شده و هدف از این مطالعه بررسی مسائل مختلف مرتبط با جهیزیه است؛ بنابراین چون تهیه جهیزیه از موارد عرفی می­باشد و قانون مدون و مستقلی در این زمینه وجود ندارد لذا در این تحقیق به بررسی و تبیین آثار جهیزیه در حقوق خانواده پرداختیم تا به ابهامات و مشکلات با استفاده از قوانین متفرقه فقه و برخی از آراء محاکم پاسخ داده شود.  واژگان کلیدی: جهیزیه، مالکیت زوجین، مسئولیت زوج، طرح دعوی جهیزیه  فصل اول کلیات این فصل به چهار مبحث تقسیم می­شود: مبحث اول: تعاریف جهیزیه مبحث دوم: مبنا و ماهیت جهیزیه مبحث سوم: تاریخچه جهیزیه و الگوی آن در اسلام و رابطه آن با شیربها و چشم و هم‌چشمی مبحث چهارم: جهیزیه به‌عنوان تشریفات ازدواج و چگونگی تهیه آن در ایران و سایر کشورها مقدمه جهیزیه مالی است که زن علی­الرسم در موقع ازدواج با خود به منزل شوهر می­برد و علاوه بر استفاده خود به شوهر نیز اباحه انتفاع و استفاده آن را می­دهد، این مال در مالکیت زن خواهد ماند و شوهر مالک آن نمی­شود و ازنظر حقوقی آوردن جهیزیه نوعی اباحه تصرف است که هیچ حقی برای شوهر ایجاد نمی­کند و موضوع جهیزیه ازنظر فلسفه وجودی و ماهیت حقوقی آن در کشور ما این‌گونه است که جهیزیه به‌رسم امانت از سوی زوجه در اختیار زوج قرار می­گیرد و زوج فقط می­تواند از منافع آن استفاده کند. هزینه و مسئولیت تهیه این لوازم به‌تبع آداب‌ورسوم هر منطقه به عهده داماد یا عروس می­باشد در عرف غالب جامعه ایرانی این مسئولیت به عهده دختر یا به عبارت بهتر به عهده پدر دختر می­باشد که دختر باید تحت هر شرایطی و به هر قیمتی باشد آن را تهیه نماید، البته تهیه جهیزیه از سوی دختر رسم و عرفی است که در جامعه ایران پذیرفته‌شده و به آن عمل می­شود اما ازنظر قانونی و شرعی پشتوانه و اجباری برای آن وجود ندارد به همین خاطر بر اساس توافق‌های صورت گرفته و بر مبنای عرف حاکم بر هر منطقه و در زمان­های مختلف، میزان اقلام جهیزیه متفاوت است. طبق رسم و رسوم مناطق مختلف، برخی از خانواده­ها تهیه و خرید اقلام سنگین را بر عهده مرد قرار می­دهند تا وی به‌عنوان شیربها برخی از جهیزیه همسرش را خریداری و تحویل خانواده عروس نماید تا قبل از برگزاری جشن عروسی به خانه مشترک زوجین منتقل شود. اگرچه خانواده­ها وسایل و اقلام جهیزیه را به‌عنوان «هبه» و هدیه به دخترشان می­دهند و یا اذن و اجازه استفاده از آن کالاها را به فرزندانشان می­سپارند اما برخی خانواده‌ها بر اساس رسم و رسوم موجود از داماد برای فهرست سیاهه امضاء و رسید می­گیرند و شهودی نیز از بزرگان طرفین به‌عنوان شاهد آن را گواهی و تأیید می­کنند. در قانون مدنی تعریفی از جهیز یا جهیزیه و ماهیت حقوقی آن نیامده است که یکی از اشکالات وارده به این قانون، سکوت قانون‌گذار دراین‌باره و مسکوت گذاردن این موضوع چالش‌برانگیز بین خانواده­ها و مردان و زنان در دعاوی خانوادگی می­باشد. جهیزیه از زمره حقوق مالی زوجه در نظام حقوقی ایران است که جدای از تفاوت­های عرفی و فرهنگی مربوطه در مناطق مختلف جامعه، از حیث نحوه و چگونگی تهیه و تخصیص آن به زندگی مشترک از جهت حقوقی دارای وضعیت­های خاص برای مطالبه آن است و بهتر است خانواده­ها به دلیل اینکه سازمان مربوط به خانواده شخصیت حقوقی مستقل ندارد اصل را بر تعاون و همکاری گذاشته و از هر چیز که بوی اختصاص و خودپرستی دهد پرهیز نمایند، واقعیت تلخ نشان می­دهد که زمانی از این حقوق باید استفاده نمایند که نشانه­هایی از سستی در خانواده رخنه نموده و چاره­ای جز استفاده از اختیارات قانونی نداشته باشند لازم به توضیح است که اختیار قانونی زن در مسئله جهیزیه ربطی به طلاق و جدایی ندارد بدین معنی که این‌یک حق عام و مطلق است و زن می­تواند در هر زمانی که اراده نماید از این حق استفاده نماید اما به دلیل آنکه اکثر خانواده­ها، خصوصاً زوجین از آثار حقوقی و حق قانونی زن آگاهی لازم را نداشته و از دانش حقوقی در این زمینه کم­بهره یا بی­بهره هستند اکثر قریب به‌اتفاق دعاوی مربوط به جهیزیه با دخالت دادگاه و حکم استرداد جهیزیه حل‌وفصل می­گردد. حقوق خانواده از بخش­های مهم حقوق مدنی است و موضوعات زیادی در این بخش از حقوق مدنی جای می­گیرد که بحث تهیه جهیزیه و آثار آن در حقوق خانواده، ضرورت تبیین و بررسی آن را دوچندان می­کند. کلیات پژوهش الف) سؤال­های تحقیق: در خصوص موضوع تحقیق سؤال­های اصل به شرح ذیل است: آیا زوج اباحه تصرف در جهیزیه دارد؟ آیا جهیزیه به‌عنوان ماترک زوجه محسوب می­شود؟ در چه صورتی زوج در قبال جهیزیه زوجه مسئول می­باشد؟ ب) پیشینه تحقیق: تحت عنوان این موضوع پایان­نامه یا کتاب موجود نیست بلکه تعدادی از حقوقدانان و فقها برخی از ابعاد این موضوع را موردبررسی قرار داده­اند. شامبیاتی (1377 ص 112) می­نویسد: «اگر زوج اقدام به فروش جهیزیه کرد چون رابطه امانی بین زوج و زوجه برقرار نبوده نمی‌توان او را به‌عنوان خیانت‌درامانت تحت تعقیب کیفری قرار داد.» حلی (سال 1403 ه. ق ص 199) می­نویسد: «در صورت حدوث اختلاف بین زوجین در مورد مالکیت جهیزیه هر یک مالک نصفی از جهیزیه می­باشد.» جعفری لنگرودی (سال 1386 ص 203) می­نویسد: «مقصود از معنای حقوقی جهیزیه مالی است که دختر علی­الرسم در موقع ازدواج با خود به منزل شوهر می­برد و علاوه بر استفاده خود به شوهر نیز حق انتفاع و تصرف آن را می‌دهد و این اموال در ید زن می­باشد.» معین (سال 1360 ص 1297) می­نویسد: «جهیزیه در لغت به معنی رخت مرده و عروس مرده می­باشد و معنای دیگر آن کشتی و آنچه بر پشت می­بندند.» دریافت فایل بررسی و تبیین آثار جهیزیه در حقوق خانواده...