|
فرمت فایل: ورد –Word و قابل ویرایش
تعداد صفحات: 269
چکیده....xii
فصل اول: معرفی موضوع..............۱ ۱-۱- مقدمه........۲
۱-۲- تعریف مسئله .۳
۱-۳- اهداف تحقیق.۵
۱-۴- ساختار تحقیق۶
فصل دوم: زمینه تحقیق
.۷ ۲-۱- معماری سازمانی...................۸
۲-۱-۱- معماری سازمانی و لزوم آن....................۹
۲-۱-۲- تعریف معماری سازمانی.۱۱
۲-۱-۳- پیشینه معماری سازمانی..۱۴
۲-۱-۴- لایه های معماری سازمانی.....................۱۵
۲-۱-۴-۱- لایه حرفه ..................۱۶
۲-۱-۴-۲- لایه اطلاعات.............۱۶
۲-۱-۴-۳- لایه کاربرد.................۱۷
۲- ۱-۴-۴- لایه داده ...................۱۷
۲-۱-۴-۵- لایه فناوری................۱۷
۲-۱-۵- محصولات معماری سازمانی.................۱۷
۲-۱-۶- تفاوت محصولات معماری سازمانی با روشهای دیگر..۱۸
۲-۱-۷- فرآیند معماری سازمانی..۱۹
۲-۱-۷-۱- جلب نظر و حمایت مدیریت عالی سازمان.............۲۰
۲-۱-۷-۲- سازماندهی مدیریتی و کنترلی...........۲۱
۲-۱-۷-۳- تعیین فرآیند و رویکرد معماری........۲۱
۲-۱-۷-۴- تدوین معماری سازمانی...................۲۲
۲-۱-۷-۵- ایجاد طرح انتقالی و اجرائی .............۲۲
۲-۱-۸- جایگاه معماری سازمانی.۲۲
۲-۱-۹- کاربرد معماری سازمانی..۲۵
۲-۱-۱۰- نتایج معماری سازمانی..۲۶
۲-۲- چارچوب های معماری سازمانی ................۲۷
۲-۲-۱- تعریف چارچوب معماری....................۲۷
۲-۲-۲- جایگاه چارچوب معماری در تدوین معماری سازمانی
۲۸ ۲-۲-۳- معرفی چند چارچوب معماری..............۲۹
۳۰..Zachman چارچوب -۱-۳-۲-۲
۲-۲-۳-۲- چارچوب FEAF.......۳۵
۲-۲-۳-۳- چارچوب C4ISR......۳۷
۲-۲-۴- تنظیم چارچوب های معماری................۴۰
۲-۳- ماهیت سازمان....................۴۳
۲-۳-۱- ابعاد سازمانی..................۴۴
۲-۳-۱-۱- ابعاد محتوایی.............۴۴
۲-۳-۱-۱-۲- محیط....................۴۶
۲-۳-۱-۱-۳- فناوری سازمان......۴۷
۲-۳-۱-۱-۴- اندازه .....................۴۹
۲-۳-۱-۱-۵- فرهنگ..................۵۱
۲-۳-۱-۲- ابعاد ساختاری ...........۵۳
۲-۳-۱-۲-۱- رسمی بودن...........۵۳
۲-۳-۱-۲-۲- تخصصی بودن ......۵۳
۲-۳-۱-۲-۳- داشتن استاندارد .....۵۴
۲-۳-۱-۲-۴- سلسله مراتب اختیارات ...............۵۴
۲-۳-۱-۲-۵- پیچیدگی...............۵۴
۲-۳-۱-۲-۶- متمرکز بودن..........۵۴
۲-۳-۱-۲-۷- حرفه ای بودن ........۵۵
۲-۳-۱-۲-۸- نسبت های پرسنلی.۵۵
۲-۴- خلاصه فصل۵۵
فصل سوم: بررسی فرآیند معماری سازمانی.....
.......۵۶ ۳-۱- فرآیند برنامه ریزی معماری سازمانی...........۵۷
۳-۱-۱- تعریف فرآیند و رویکرد معماری..........۵۷
۳-۱-۲- تدوین معماری سازمانی .۶۳
۳-۱-۳- ایجاد طرح انتقالی...........۶۶
۳-۱-۴- مشکلات فرآیند برنامه ریزی معماری سازمانی.............۶۷
۳-۱-۵- راه حل های ارائه شده ......۶۹
۳-۲- تاثیر ماهیت سازمان بر برنامه ریزی معماری سازمانی........۷۰
۳-۲-۱- اهمیت تاثیر ماهیت سازمان بر فرآیند معماری.............۷۰
۳-۲-۲- استفاده از ابعاد سازمانی برای تنظیم چارچوب.............۷۱
۳-۲-۳- نگاشت ابعاد سازمانی به چارچوب معماری سازمانی...۷۵
۳-۳- مشکلات استفاده از ابعاد سازمانی در چارچوب معماری
..۷۸ ۳-۵- خلاصه فصل۷۸ فصل چهارم: سبک معماری سازمانی۸۰ ۴-۱- سبک های معماری ..............۸۱
۴-۱-۱- نقش سبک در تدوین معماری ..............۸۱
۴-۱-۲- تعریف سبک معماری.....۸۲
۴-۱-۳- الگوی معماری...............۸۴
۴-۱-۴- شباهت ها و تفاوت های سبک و الگوی معماری ..........۸۸
۴-۱-۵- معرفی چند سبک معماری....................۹۰
۹۱..................... Pipe and Filter سبک -۱-۵-۱-۴
۹۲..Shared Data سبک -۲-۵-۱-۴
۹۳. Client-Server سبک -۳-۵-۱-۴
۹۵.........Layered سبک -۴-۵-۱-۴
۴-۱-۵-۵- دیگر سبک های معماری...................۹۶
۴-۲- تعاملات سبک و فرآیند معماری سازمانی..۹۸
۴-۲-۱- نقش سبک در معماری سازمانی............۹۸
۴-۲-۲- تبیین جایگاه سبک در فرآیند معماری سازمانی............۹۹
۴-۲-۳- تاثیر سبک بر فرآیند معماری سازمانی.۱۰۱
۴-۲-۴- تفاوت نقش سبک و مدل مرجع .........۱۰۳
۴-۲-۵- مدل تعاملات سبک معماری و فرآیند معماری ....
......۱۰۴ فصل پنجم: مطالعه موردی..............۱۰۸ ۵-۱- مقدمه.........۱۰۹
۵-۲- مطالعات موردی و دلایل انتخاب آنها......۱۰۹
۵-۳- مطالعه چگونگی تعیین سبک معماری سازمانی..............۱۱۱
۵-۴- ارزیابی مطالعات...........
....۱۱۷ فصل ششم: نتایج و پیشنهادات ...
....۱۱۹ ۶-۱- خلاصه تحقیق..................۱۲۰
۶-۲- محدودیت های تحقیق.......۱۲۲
۶-۳- نتایج تحقیق۱۲۳
۶-۴- پیشنهادات تحقیق .......
......۱۲۴ منابع و مآخذ ..............۱۲۶
چکیده
معماری سازمانی در طی فرآیندی بنام »فرآیند تدوین معماری سازمانی «
بوسیله مدیریت ارشد فنـاوری اطلاعـات و زیر نظر مدیریت سازمان تدوین می
شود. در قلـب ایـن فرآینـد اسـتفاده و تنظـیم چـارچوب معمـاری سـازمانی
بـرای دسته بندی مدلها و فرآورد ههای تولید شده وجود دارد. در حال حاضر
تعداد کمی چارچوب معمـاری سـازمانی وجـود دارند که تیم معماری سازمانی بسته
به ماهیت سازمان از یکی از چارچوب های موجود استفاده می نمایـد . تـیم
معمـاری سازمانی در انتخاب و تنظیم چارچوب معماری در مراحل آغازین تدوین
معماری سازمانی نیاز به دانستن نحوة عملکرد سازمان و برخی خصوصیات سازمان
دارد. گاهی اوقات این شناخت کامل و صحیح نبوده و منجـر بـه شکـست پـروژه
معماری سازمانی خواهد شد. تنظیم چارچوب معماری سازمانی، علاوه بر اینکه
نیاز به دانش در مورد سازمان در مراحل اولیه معماری سازمانی دارد، نیاز به
در نظر گرفتن معماری وضع مطلوب سازمان خواهد داشت، چرا کـه محـصولات و
فرآورده هایی که در معماری وضع موجود و مطلوب ایجاد می شوند باید در چارچوب
دسته بندی و مشخص شوند.
در این تحقیق با بررسی این مشکلات، راه حلی مبتنی بر سبک معماری سازمانی
ارائه گردیده است. نتایج این تحقیق را می توان به دو قسمت مجزا تفکیک
نمود. قسمت اول به تیم معماری کمک م ینماید تا چارچوب را با استفاده از
ابعاد سازمانی و با درنظر گرفتن معماری وضع مطلوب تنظیم نمایند در این
قـسمت بـا ارتبـاطی کـه بـین ابعـاد سـازمانی و چارچوب معماری سازمانی
برقرار شده است، تیم معماری با شناخت سازمان و ابعاد آن چارچوب معماری
سازمانی را بهتر و سریعتر تنظیم می نمایند.
در قسمت دوم نتایج، تیم معماری با شناخت از سبک های معماری می تواند
برای توسعه معماری وضـع مطلـوب از سبک های معماری سازمانی استفاده نماید.
در واقع، معمار م یتواند با تاکید بر روی خصوصیت یا خصوصیات خاصی از معماری
با توجه به سند راهبردی فناوری اطلاعات، ابعاد سازمانی و نیز استفاده از
سب کهای موفـق دیگـر سـازمان هـا، معماری وضع مطلوب را توصیه نمود. علاوه
بر این، با تاثیری که سبک بر روی چارچوب معماری سـازمانی دارد و در این
تحقیق نشان داده شده است، می تواند از آنها برای تنظیم چارچوب معماری
سازمانی نیز اسـتفاده نمایـد. اسـتفاده از سبک در فرآیند تدوین معماری
سازمانی علاوه بر اینکه منجر به استفاده از تجربیات قبلی معماری سازمانی
خواهد شد، سبب کاهش زمان فرآیند معماری سازمانی ، تناسب محصولات و
فرآوردههای معماری سازمانی بـا نیازهـای سـازمان و تنظیم بهتر ساختارهای
اولیه معماری سازمانی می شود.
کلمات کلیدی
معماری سازمانی، سبک معماری سازمانی، ماهیت سازمان، چارچوب معماری سازمانی
فصل اول
معرفی موضوع
١- ١- مقدمه
در حال حاضر، فناوری اطلاعات١ یک عامل زیربنایی در اغلب سازمانهای نوین
محسوب می شـو د. ایـن عامـل در کنار مواد خام، سرمایه، نیروی انسانی و
مدیریت، پنجمین عامل ضروری تولید تلقی گردیده، که نبود هـر کـدام از
ایـنعوامل مانع از هر گونه فعالیت ارزش افزا خواهد شد [کار۸۲]. بنابراین
مدیران باید استفاده درست و ارزش افزا از آن را مد نظر داشته و برای
دستیابی به مزایـای آن تـلاش نماینـد کـه البتـه ایـن مزایـا، هزینـه بـالا
و اجتنـاب ناپـذیری دارد [Kaisler05]. برای کاهش هزینه و ریسک و همچنین
افزایش کارایی و سود در فناوری اطلاعات، نیاز به برنامـه ریـزی و درنظر
گرفتن اهداف دور اندیشانه و واقع بینانه است. این اهداف در برنامه بلند
مدتی که طرح جامع فناوری اطلاعات ٢ نام دارد، گنجانده می شود. در حال حاضر،
رویکرد غالب برای تدوین طرح جامع فناوری اطلاعـات، معمـاری فنـاوری
اطلاعات٣ در سازمان یا به اختصار معماری سازمانی٤ است [IFEAD05].
بر طبق تحقیقات IFEAD5 معماری سازمانی از سال ۲۰۰۳ در راس فهرسـت
موضـوعاتی کـه مـورد توجـه مـدیران عالی٦، مدیران عامل٧ و مدیران ارشد
فناوری اطلاعات٨ قرار دارند، جای گرفتـه اسـت [IFEAD03]. معمـاری سـازمانی
همانند دیگر معماریها بر روی تمام عناصر سازمان و ارتباط آنها با یکدیگر
تاکید دارد. ولی تفاوت عمـده آن بـا دیگـر معماریها در اجزا و محصولاتی است
که تولید می نماید. اجزای معماری سازمانی به گونه ای هستند که انعطـاف
پـذیری بالایی به فناوری اطلاعات سازمان خواهند داد [شمس۸۳]. محـصولات
معمـاری توصـیف کـاملی از اجـزای معمـاری سازمانی هستند . با این توصیفات
معماری سازما نی منجر به شرح کاملی از عناصـر اصـلی سـازمان و ارتبـاط بـین
آنهـا (وجوه ساختاری و رفتاری سازمان) خواهد شد.
معماری سازمانی در طی فرآیندی بنام »فرآیند تدوین معماری سازمانی« از
طریق مدیریت ارشد فناوری اطلاعـات و زیر نظر مدیریت سازمان تدوین م یشود
[CIO01]. این فرآیند دارای سه فاز عمـده ۱- برنام ـهریـزی راهبـردی فنـاوری
اطلاعات٩ ۲- برنامهریزی معماری سازمانی ١٠ ۳- اجرای معماری سـازما نی اسـت
کـه بـصورت پیوسـته و مکـرر اجـرا می شوند. در واقع، فرآیند معماری سازم
انی امری نیست که یکبار اجرا شده و کنار گذاشته شود، بلکه این فرآیند
همانند سایر فرآیندهای اصلی سازمان باید همواره در حال اجرا باشد [CIO01].
پس از اجرای معمـاری سـازمانی، محـصولات معماری سازمانی در اختیار تمام
ذینفعان سازمان قرار خواهد گرفت تا مدیران سطوح میانی و پائین تر بتوانند
همسو و در راستای اهداف سازمان، برنامه ریزی و حرکت نمایند.
1 Information Technology (IT)
2 Information Technology Master Plan
3 Information Technology Architecture (ITA)
4 Enterprise Architecture (EA)
5 Institute For Enterprise Architecture Developments (IFEAD)
6 Top Management
7 Chief Executive Officer (CEO)
8 Chief Information Officer (CIO)
9 IT Strategic Planning
10 Enterprise Architecture Planning (EAP)
۱- ۲- تعریف مسئله
معماری سازمانی مجموعهای از فرآیندها، ابزارها و ساختارهای مورد نیـاز
بـرای بکـارگیری فنـاوری اطلاعـات بـه صورتی یکپارچه و سازگار در محدودة
سازمان برای حمایت از عملیات حرفـه سـازمان در زمـان حـال و آینـده اسـت
[Kaisler05]. این مجموعه به صورت مستندات و فرآوردههای معماری و به شکلی
کاملاﹰ شـفاف بـه نمـایش و تـشریحعناصر سازمان و ارتباط بین این عناصر از
دیدگا ههای متفاوت می پردازد. فرآورده ها و مستندات معماری به مدیران سطح
بالا، میانی و پائین سازمان کمک میکند تا درک جامع و درستی از وضعیت فعلی و
هدف آینده سازمان داشته باشند. از مهمترین دلایل استفاده از معماری
سازمانی میتوان به مدیریت پیچیدگی، کمک به تصمیمگیری بهتـر و سـریعتر،
ارائـه مسیری برای تنظیم حرفه با تغییرات آینده، مدیریت پورتفلیو فناوری
اطلاعات١ و اولویت بندی بودجه حرفه و فنـاوری اطلاعات اشاره نمود
[IFEAD05].
فرآیند تدوین معماری سازمانی توسط فرآیندی بنام »فرآیند تدوین معماری
سازمانی « انجام میپذیرد کـه دارای سـه فاز عمده ذیل است و بصورت پیوسته و
مکرر اجرا می شوند [CIO0 ]:
۱- برنامهریزی راهبردی فناوری اطلاعات: پایه ای برای برنامهریـزی
معمـاری اسـت و هـدف آن تعیـین اصـول و چشم انداز آینده فناوری اطلاعات در
سازمان است.
۲- برنامهریزی معماری سازمانی : فرآیندی که به منظور تعریف معماری های
لازم و برنامه ریزی جهت پیاده سـازی آنها است و هدف از آن فراهم ساختن زم
ینههای استفاده مـوثر از اطلاعـات جهـت پـشتیبانی از ماموریـت هـای سازمانی
است.
۳- اجرای معماری سازمانی : استفاده از محصولات و فرآوردههای معماری در
تصمیمات سازمان و بروز نگهداری معماری سازمانی با تغییرات حرفه و فناوری
است.
با آنکه هر سه فاز فرآیند تدوین معماری دارای اهمیت هستند اما تطبیق
حرفه و فناوری که وظیفه معماری سازمانی است در فاز دوم یعنی برنامهریزی
معماری سازمانی انجام میشود [Armour99b]. زیرا در این فاز، سـه معمـاری
وضـعموجود، وضع مطلوب و گذار حاصل می شوند که طرح عملی برای رسیدن بـه چـشم
انـدازه ا و اهـداف آینـده فنـاوری اطلاعات در سازمان هستند و نیز مرحله
بعدی یعنی اجرای معماری را تحت تاثیر قرار میدهنـد . وظـایف و گـام هـای
بسیاری برای انجام برنامهریزی معماری سازمانی پیشنهاد شده است. در میان این
وظایف، چهار وظیفـه ۱) سـازماندهی مدیریتی و فرآیندی ۲) توصیف وضع موجود
۳) توصـیف وضـع مطلـوب ۴) ایجـاد طـرح انتقـالی و اجرایـی در همـه
پیشنهادات مشترک هستند [CIO01, Armour99b, Boster00] که در واقع منجر به سه
معماری وضع موجـود، مطلـوب و گذار خواهند شد.
در اغلب سازمان ها، انجام مراحل برنامه ریزی معماری سازمانی دشوارترین
مراحل هستند، زیرا افراد در ایـن مراحـلتصوری مبهم از فرآیندی که قرار است
انجام شود، دارند [Armour99b]. به همین دلیل، غالـب تحقیقـاتی کـه در
زمینـه معماری سازمانی انجام شدهاند، سعی به ارائه راهکارها و توصیه هایی
برای مسائل و مشکلات ایـن مراحـل از معمـاری دارند [CIO99, Zachman87,
DoD03]. همچنین Kaisler, et al. مسائل و مشکلات مربوط به فرآینـد معمـاری
را در سـه حوزه مختلف میدانند [Kaisler05]. حوزه اول، مربوط به مدلسازی
معماری سازمانی ، انتخاب مدلهای مناسـب بـرای نمایش فرآوردهها و محصولات
معماری و چگونگی دستهبندی مدلها است. حوزه دوم مربوط به مدیریت توسعه و بـه
کارگیری، ارزیابی و تکامل بلوغ معماری است و حوزه سوم نیز مربوط به
نگهداری معماری سازمانی و بروز رسانی آن است[Kaisler05]. هر یک از این حوز
هها بر حوزه بعدی اثر مستقیمی خواهد گذاشت.
حوزه اول مشکلات فرآیند معماری، شامل مشکلاتی هستند که در برنامه ریزی
معماری سـازمانی مـورد توجـه قـرار میگیرند. به طور دقیقتر، در گام اول
برنامهریزی معماری - سازماندهی مدیریتی و فرآیندی- دو وظیفه مهم که سراسـر
فرآیند تدوین معماری را تحت تاثیر قرار میدهند، باید انجام شوند
[Boster00]. وظیفه اول، آمادهسـازی سـازمان بـرای اجرای فرآیند برنامهریزی
معماری سازمانی که شامل اخذ موافقت ریاسـت سـازمان و سـازماندهی کنترلـی و
مـدیریتی تیمهای معماری است. وظیفه دوم، انتخاب و تنظیم چارچوب معماری
سازمانی بـرای تعیـین و دسـته بنـدی مـدل هـا و چگونگی و نوع محصولات
معماری است که در واقع، حوزه اول مشکلات فرآیند معماری را پوشش م یدهد.
از دیدگاه معماری، چارچوب عبارت است از یک ساختار منطقی برای دسته بندی و
سازماندهی مدل های توصـیفی یک سازمان که برای مدیریت سـازمان و بـه همـان
انـدازه بـرای توسـعة سیـستم هـای سـازمان دارای اهمیـت هـستند [Inmon97].
همچنین استفاده از چارچوب مناسب برای معماری سازمانی، اسـتاندارد بـودن و
یکپـارچگی سیـست مهـای اطلاعاتی را در هنگام انتقال از سیستم های قدیمی به
سیستم جدید تضمین می دهد [CIO01]. بنابراین
|