یِاهو مارکت
فروشگاه یاهویِاهو مارکت
فروشگاه یاهوحضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی و تأثیر آن بر امنیت ایران و روسیه...
 حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی و تأثیر آن بر امنیت ایران و روسیه...چکیده: فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه 1990 دو پیامد بسیار مهم داشت؛ یکی خاتمه تسلط و کنترل شوروی بر کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و استقلال کشورهای این مناطق و دوم، ایجاد خلأ قدرت و نبود امنیت و بی‌ثباتی و فراهم شدن بستر مناسب برای حضور ناتو در این مناطق. در سال‌های اخیر با وجود اهمیت ژئوپلیتیکی، استراتژیکی، ارتباطی و امنیتی منطقه قفقاز برای روسیه و ایران و نیز توسعه سیاسی و اقتصادی منطقه قفقاز، شاهد افزایش حضور ناتو در این منطقه هستیم. با وجود تهدیدات مشترک ایجادشده به سبب حضور ناتو در قفقاز و همسویی روسیه و ایران در مخالفت با حضور ناتو در منطقه، شاهد رویکردی انفعالی از سوی این دو کشور در مقابله با گسترش ناتو در این منطقه هستیم؛ بنابراین پرسشی که درصدد پاسخ به آن هستیم این است که چرا با وجود تهدید زا بودن حضور ناتو در قفقاز برای روسیه و ایران، برای جلوگیری و کنترل گسترش ناتو در این منطقه هیچ‌گونه راهبرد و اقدام مشترک امنیتی از سوی این دو کشور صورت نگرفته است؟ فرضیه این پژوهش عبارت است از اینکه ناتو برای روسیه عمدتاً به‌عنوان یک چالش و عامل محدودکننده مطرح است برای جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان یک تهدید امنیتی که بقاء این کشور را نیز می‌تواند مورد چالش قرار دهد، محسوب می‌شود؛ و در رویکردی تقابلی با ایران قرار دارد از یکسو و تفاوت در نگرش‌ها و فقدان اعتماد بین دو کشور ایران و روسیه و وجود شاخصه‌های واگرا در سیاست خارجی دو کشور نسبت به هم از سوی دیگر، مانع شکل‌گیری یک راهبرد مشترک امنیتی برای مقابله و کنترل گسترش ناتو در منطقه قفقاز شده است. روش تحقیق در این مقاله به‌صورت توصیفی تحلیلی است. کلیدواژه: آسیای مرکزی، قفقاز، ناتو، روسیه، ایران. فهرست مطالب Contents 1. مبانی هستی شناختی مکتب کپنهاک15 2. مبانی معرفت‌شناسی مکتب کپنهاک16 3. امنیت از منظر مکتب کپنهاک18 3-1. امنیتی ساختن در مکتب کپنهاک19 4. سطح تحلیل امنیت در مکتب کپنهاک20 5. ابعاد امنیت در مکتب کپنهاک26 6. جنگ و الگوهایدوستیودشمنی در مکتب کپنهاک27 فصل-3 تهدیدات حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی برای ایران و روسیه31 حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی32 2. گسترش ناتو در منطقه قفقاز34 3. قفقاز و مشارکت برای صلح ناتو35 تهدیدات حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی برای ایران39 1-1. تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران:39 1-2. توسعه روابط با اسرائیل:40 1-3. تثبیت نظام هژمونیک سلطه غرب:40 1-4. تهدید نسبت به حاکمیت داخلی نظام:41 1-5. تهدید نسبت به حاکمیت خارجی نظام:41 2-1. استراتژی دفاع موشکی آمریکا در منطقه:42 2-2. هم تکمیلی محیط‌های امنیتی:42 3-1. تعیین رژیم حقوقی دریای خزر به‌صورت ناقص:43 3-2. گسترش تحریم و جلوگیری از توسعه اقتصادی:44 4-1. تشدید اختلافات قومی، زبانی و مذهبی:44 4-2-2. ابزارهای اجرای ناتوی فرهنگی:46 تهدیدات حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی برای روسیه47 فصل-4 تفاوت رویکردها و اقدامات ایران و روسیه در مقابله با ناتو55 نگرش ایران و روسیه به غرب و ناتو:56 رویکردها و اقدامات دو کشور در مقابله با ناتو63 1. تفاوت در میزان و نوع تهدیدات ناتو برای دو کشور64 2. رویکرد و اقدامات روسیه در مقابله با ناتو67 2-1. سیر تحول روابط روسیه و ناتو67 2-2. زمینههای همکاری روسیه – ناتو71 2-3. حوزه‌های اختلاف و مناقشه73 3. رویکرد و اقدامات ایران در مقابله با ناتو75 فصل-5 تفاوت نگرش ایران و روسیه نسبت به هم81 1-1. بدبینی تاریخی ایرانیان نسبت به روسیه83 1-3. عدم پایبندی روسیه به تعهداتش و کارشکنی در خصوص ایران87 2-1.نگاه ابزاری روسیه به ایران92 2-2. انحصارگری روسیه و نگرش رقیبانه به ایران در منطقه قفقازجنوبی93 فصل بیان مسئله سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به‌عنوان نهادی امنیتی سیاسی پس از پایان جنگ جهانی و در راستای تأمین امنیت کشورهای حوزه غرب در برابر تهدیدهای مختلف به‌خصوص تهدیدهای ناشی از جبهه شوروی پدیدار شد. واقعیت این بود که هیچ‌یک از کشورهای عضو ناتو در اروپا به‌تنهایی قادر به دفاع از خود در مقابل شوروی نبود. این پیمان دسته‌جمعی بر آن بود که دامنه نفوذ و گسترش حضور شوروی و اقمار آن را به غرب محدود سازد؛ اما تحول دهه 90 و فروپاشی شوروی فلسفه وجودی ناتو را با علامت سؤال بزرگی مواجه ساخت؛ اما این سازمان با تجدید هویت جدید، تجدیدنظر در اهداف خود و تبدیل راهبرد تدافعی سابق به راهبردی تهاجمی، نه‌تنها از بین نرفت بلکه بر قلمرو و اعضای آن روزبه‌روز افزوده می‌شود. با فروپاشی شوروی راهبرد این سازمان از راهبردی صرفاً نظامی به راهبردی ترکیبی، نظامی، سیاسی و همچنین اقتصادی و فرهنگی تغییر یافت و این سازمان با راهبرد جدید خود را آماده یافت تا به آهستگی دامنه نفوذ خود را به سمت شرق یعنی به اردوگاه دشمن سابق خود معطوف داشت. راهبرد جدید این سازمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران که از مخالفان بلوک غرب خصوصاً ایالات‌متحده امریکا و یکی از منتقدان جدی سازمان ناتو و همچنین مخالف گسترش آن به شرق بوده است، اهمیت بیشتری یافت. ناتو و گسترش آن به شرق منجر به کاهش امنیت ایران و روسیه شده است و همواره این سازمان تهدیدی برای این دو کشور محسوب شده است. بااین‌حال پدیده‌ای که در چند سال اخیر شاهد آن هستیم افزایش حضور ناتو در حوزه‌ی قفقاز جنوبی است. گسترش ناتو در این منطقه و تقاضاها و درخواست‌های برخی از کشورها برای عضویت در این سازمان از یکسو و اهمیت کشورهای این منطقه برای ایران و روسیه و ضعف ثبات سیاسی و امنیتی در این کشورها که از همسایگان ایران و روسیه نیز محسوب می‌شوند از سوی دیگر، مسائل امنیتی ایران و روسیه را دچار پیچیدگی نموده است. روسیه و ایران همواره با احتساب ناتو به‌عنوان یک تهدید درصدد مقابله و رفع تهدیدهای به وجود آمده از سوی آن برآمده‌اند. بااین‌وجود برخی عوامل و فاکتورها نظیر؛ فاکتورهای سیاسی، فرهنگی و ... منجر به شکاف و انشقاق بین ایران و روسیه شده و مانع همسویی و اتحاد دو کشور در قبال ناتو شده است. با توجه به مطالب پیش‌گفته و با تأکید بر این مسئله که سازمان ناتو به رهبری ایالات‌متحده امریکا درصدد نفوذ، دخالت و گسترش در مناطق مختلف جهان است، این سؤالات مطرح است که آیا گسترش ناتو به شرق یک تهدید مشترک برای ایران و روسیه محسوب می‌شود؟ و آیا ایران و روسیه به یک اندازه از گسترش ناتو در منطقه قفقاز جنوبی احساس نگرانی می‌کنند؟ یکی از اهداف پژوهش حاضر بررسی پدیده گسترش ناتو در حوزه قفقاز جنوبی و تهدیدات آن برای دو کشور ایران و روسیه و نشان دادن مواضع و نگرش این دو کشور به ناتو و نیز پاسخ به سؤالات مطرح شده است. اهمیت و اهداف پژوهش امروزه بسیاری از کشورها سازمان ناتو را ابزاری در دست کشورهای امپریالیستی و توسعه‌طلب برای رسیدن به اهداف خود و نفوذ و دخالت در مسائل جهان، مناطق مختلف و حتی امور داخلی کشورها می‌دانند. ایران و روسیه به‌عنوان دو کشور قدرتمند همواره ناتو و گسترش آن را تهدیدی برای خود تلقی کرده‌اند. مسئله ناتو و راه‌های مقابله با گسترش آن و جلوگیری از نفوذ و تأثیرگذاری آن در کشورهای حوزه قفقاز و آسیای مرکزی یکی از موضوعات و مسائل مهم پیشروی اندیشمندان و سیاستمداران دو کشور ایران و روسیه بوده است. بااین‌وجود مسئله‌ای که به یک دغدغه برای نویسنده تبدیل شده است این است که باوجوداینکه ناتو و گسترش آن به قفقاز تهدیدی برای دو کشور ایران محسوب می‌شود و این مسئله کاهش امنیت دو کشور را در پی داشته است، چرا بعد از گذشت چند دهه هنوز راهبرد و حتی اقدامات اساسی مشترکی برای مقابله با ناتو و تهدیدات آن از سوی دو کشور ایران و روسیه صورت نگرفته است. بررسی این مسئله و علت‌یابی عدم شکل‌گیری راهبرد مشترک و شناخت موانع ایجاد یک راهبرد از سوی دو کشور می‌تواند هم در حوزه آکادمیک به اندیشمندان و پژوهشگران و علاقه‌مندان به پژوهش در این حوزه کمک کند تا تفاوت رویکردها و علل عدم همگرایی دو کشور ایران و روسیه در مقابل ناتو را بهتر بشناسند و این فاکتورها و عوامل را در تحلیل‌ها و پژوهش‌های آتی خود مدنظر قرار دهند. همچنین آگاهی سیاستمداران و تصمیم گیران سیاست خارجی در ایران از این مسئله می‌تواند تصمیم‌گیری‌ها و اتخاذ اقدامات در جهت دفع تهدیدات ناتو و حتی در همسویی ایران و روسیه در اتخاذ راهبرد و یا حداقل اقدامات مشترک در قبال ناتو راهگشا باشد. ادبیات پژوهش در خصوص ناتو و گسترش آن به شرق کتب و مقالات بسیاری به زبان‌های مختلف خصوصاً انگلیسی و فارسی به رشته تحریر درآمده است. در میان کتاب‌های موجود در این زمینه می‌توان به کتب زیر اشاره کرد. یکی از مهم‌ترین آثاری که در مقوله امنیت در قفقاز منتشر شده است. اثر احمد کاظمی تحت عنوان امنیت در قفقاز جنوبی است. این کتاب در سال 1384 و به کوشش موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات ابرار معاصر تهران، در هشت فصل نگاشته شده است که ضمن بررسی دیدگاه‌های امنیتی کشورهای حاضر در قفقاز جنوبی، مدل‌های منطقه گرا و فرا منطقه گرا بررسی می‌کند. امنیت در قفقاز جنوبی تألیف آقای غلامرضا هاشمی است که توسط دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه و در سال 1384 چاپ شده است این کتاب ویژگی‌های جغرافیایی، اقتصادی، تاریخی و فرهنگی منطقه قفقاز مسائل سیاسی و امنیتی و عوامل تأثیرگذار در این منطقه را بررسی کرده است. این کتاب همچنین اهمیت قفقاز و تأثیر آن در امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران را موردتوجه قرار داده ولی به موضوع ناتو و حضور آن در این منطقه و تأثیرات این حضور در ایران اشاره زیادی نداشته است. بهادر امینیان در کتاب «آمریکا و ناتو، پایایی و گسترش ناتو سیطره آمریکا» به بررسی علل پایایی و توسعه ناتو در دوران جنگ سرد و نقش آمریکا به‌عنوان تنها قدرت سیطره مند در نظام بین‌المللی پرداخته است که توانسته از طریق این اتحادیه بر سیاست‌های دفاعی و خارجی کشورهای اتحادیه اروپا تأثیر بگذارد. کتاب سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو، یکی ز منابع موجود است، این کتاب توسط دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه در سال 86 به چاپ رسیده است. نویسنده ضمن توجه به مأموریت‌های جاری و نوین ناتو به جایگاه جمهوری اسلامی ایران، روابط ناتو با رژیم صهیونیستی که عمدتاً در زمینههای نظامی- امنیتی است پرداخته است. همچنین می‌توان به کتاب سید رسول موسوی با عنوان راهبرد ناتو در قفقاز که به بررسی راهبرد و اقدامات ناتو در حوزه قفقاز پرداخته است، اشاره کرد. در حوزه پایان‌نامه و رساله‌ها نیز اشاره به موارد زیر حائز اهمیت است: پایان‌نامه برخورد منافع روسیه و ناتو در آسیای مرکزی و قفقاز، استاد راهنما دکتر دهشیار، خرداد 1380 که به عملکرد ناتو در دوران جنگ سرد، تحولات آن پس از جنگ سرد و مخالفت روسیه با گسترش ناتو، می‌پردازد. آقای سید محسن حسینی در پایان‌نامه خود با عنوان بررسی سیاست خارجی روسیه نسبت به جمهوری اسلامی ایران (1991- 2006) که در دانشگاه شهید بهشتی تهران با راهنمایی دکتر محمود سریع‌القلم انجام داده است، موضوع فعالیت‌های هسته‌ای ایران و سیاست خارجی روسیه در رابطه با آن را موردبررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده است که این کشور بیش از هر چیز به دنبال منافع حداکثری خود با استفاده از امتیاز گیری از تمامی طرف‌های درگیر است. رساله‌ی کارشناسی ارشد با عنوان تأثیر ناتو در آسیای مرکزی و قفقاز بر امنیت جمهوری اسلامی ایران تهیه شده است توسط آقای خادمی در دانشکده روابط بین‌الملل (1380) است در این رساله بدون بررسی تاریخی گسترش ناتو تنها به بررسی تهدید گسترش ناتو بر امنیت جمهوری اسلامی ایران پرداخته شده است. فرضیه اصلی این رساله نیز عبارت از محدود نمودن قدرت و نفوذ ناتو درنتیجه مهار کشورها ازجمله روسیه، چین و ایران در گسترش ناتو است که مورد تأکید قرارگرفته است، در این رساله همچنین درباره ابعاد مختلف نظامی، امنیتی، فرهنگی، اقتصادی، گسترش ناتو به منطقه قفقاز بحث و بررسی لازم انجام نشده و بیشتر جنبه‌های امنیت موردبررسی قرارگرفته است. رساله دیگر که موضوع ناتو و تأثیرات آن بر جمهوری اسلامی ایران را بررسی کرده با عنوان عضویت روسیه در ناتو و تأثیرات آن بر امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران است که توسط آرمین امینی در سال 1381 تهیه شده است این رساله کارشناسی ارشد به موضوع روسیه و تحولات آن و عضویت این کشور در ناتو توجه کرده است، ازنظر این رساله عضویت روسیه در ناتو احتمال کمی دارد و تأثیرات آن به امنیت ملی ایران زیاد خواهد بود و درواقع ایران مورد تهدید قرار می‌گیرد. پایان‌نامه نقش ناتو در قفقاز جنوبی: 2006- 1991: نگارش آقای حمیدرضا بهرامی پائیز 1386 استاد راهنما دکتر دهشیار دانشکده حقوق دانشگاه علامه طباطبایی، در این پایان‌نامه به‌صورت مفصل تأثیرات حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی بررسی‌شده و نقش ناتو را در مسائل مختلف و بحران‌های منطقه و نیز به نقش و موضع روسیه را در قبال گسترش ناتو پرداخته شده است. سؤالات پژوهش سؤال اصلی چرا حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی به اتخاذ یک راهبرد امنیتی مشترک میان ایران و روسیه برای مقابله با آن نینجامیده است؟ سؤال فرعی 1- حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی چه تهدیداتی را برای ایران و روسیه به وجود آورده است؟ 2- چه تفاوتی بین رویکرد امنیتی ایران و روسیه برای مقابله با ناتو وجود دارد؟ فرضیه تفاوت در رویکرد امنیتی ایران و روسیه در مقابله با ناتو از یکسو و تفاوت در نگرش دو کشور نسبت به هم از سوی دیگر مانع شکل‌گیری راهبرد امنیتی مشترک شده است. تعریف مفاهیم قفقاز جنوبی: منطقهای است کوهستانی که در جنوب و جنوب غربی روسیه و در مجاورت بخش شمال غربی ایران واقع شده است، قفقاز جنوبی از قسمت شمال به رشته‌کوه‌های قفقاز بزرگ، از شرق به دریای مازندران،از جنوب به ایران، از جنوب غربی به ترکیه و از غرب به دریای سیاه متصل می‌گردد. ازنظر جغرافیای طبیعی، قفقاز یک چشم‌انداز واحد جغرافیایی را تشکیل می‌دهد اما ویژگی چشم‌انداز جغرافیای انسانی و تنوع قومیت، زبان‌ها و فرهنگ‌ها،در کنار شرایط تاریخی آن، هیچ‌گاه مجال شکل‌گیری یک واحد سیاسی بادوام را مهیا نکرده است. قفقاز جنوبی در حال حاضر به 3 جمهوری مستقل به نام‌های آذربایجان در جنوب شرقی، ارمنستان در جنوب غربی و جنوب و گرجستان در شمال غرب و غرب آن، تقسیم شده است. مساحت کل قفقاز جنوبی 100/186 کیلومترمربع است و حدود 11% درصد وسعت ایران است. ناتو: در اواخر جنگ دوم جهانی، نگرانی ایالات‌متحده آمریکا از سیاست‌های توسعه‌طلبانه اتحاد جماهیر شوروی شدت گرفت. در اول دسامبر 1948، مذاکراتی در واشنگتن در مورد ایجاد پیمان آتلانتیک شمالی به رهبری آمریکا صورت گرفت. در مذاکرات اولیه نمایندگانی از اعضای معاهده بروکسل یعنی بلژیک، فرانسه، لوکزامبورگ،هلند،انگلستان،کانادا و ایالات‌متحده آمریکا شرکت داشتند. در 14 آوریل 1949 سازمان پیمان آتلانتیک شمالی با عضویت این کشورها تشکیل شد. در 15 مه 1949 هفت کشور مذکور از دانمارک،ایسلند، ایتالیا، نروژ و پرتغال دعوت کردند تا به این معاهده بپیوندند. ناتو در سال‌های بعد اعضای تازه‌ای را به جمع خود پذیرفت. یونان و ترکیه در سال 1952 و آلمان در سال 1955 به عضویت این سازمان درآمدند. در سال 1982 اسپانیا و در سال 1999 جمهوری چک، مجارستان و لهستان به آن پیوستند و بدین ترتیب تعداد اعضای ناتو به 19 عضو رسید. منشور پیمان آتلانتیک شمالی در 14 ماده تنظیم شده و هدف آن علاوه بر تضمین امنیت اروپا و آمریکا، اجرای اصول منشور سازمان ملل متحد به‌ویژه ماده 51 آن است. ناتو با الهام از ماده 51 منشور، خود را مکلف می‌داند در راستای اصول منشور یعنی برقراری صلح و امنیت بین‌المللی و منطقهای اقدام کند. از طرف دیگر، به‌موجب ماده‌ی 5 منشور آتلانتیک شمالی یا «دکترین همه در برابر یکی» هرگونه حمله به یکی از اعضای ناتو به‌مثابه حمله به سایر اعضا تلقی می‌شود و کشورهای عضو درصدد دفع تجاوز برمی‌آیند. سازمان پیمان آتلانتیک شمالی به‌طور عمده شامل 3 نهاد اصلی است: شورای آتلانتیک شمالی، دبیرخانه و کمیته نظامی. درواقع شورا و دبیرخانه ارگان‌های بخش غیرنظامی هستند. شورای آتلانتیک شمالی رکن اصلی ناتو است و در جلسات آن تمامی کشورهای عضو شرکت دارند. تصمیم‌گیری در آن به‌اتفاق آراء است و هر کشور فقط یک حق رأی دارد. امنیت: مفهوم امنیت نیز همچون سایر مفاهیم علوم اجتماعی، مفهومی پیچیده و مبهم برای تعریف است. در حوزه علوم سیاسی این پیچیدگی به نزدیکی و گاهی همپوشانی بسیاری از مفاهیم موجود در آن مربوط می‌گردد. از سوی دیگر وجود اختلاف در میان رهیافت‌های مختلف علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، برداشت‌ها و تعاریف مختلف و گاهی متفاوت این رهیافت‌ها از مفاهیمی چون امنیت تأثیرگذار است. بدین ترتیب مفهوم امنیت در هر یک از رویکردهای روابط بین‌الملل دچار تغییر در تعریف و یا حتی ماهیت می‌گردد. واژه امنیت در زبان فارسی معادل‌هایی چون امن، محفوظ، مطمئن، محفوظ بودن، تأمین کردن و ... برای آن آورده می‌شود. به‌طورکلی واژه امنیت به‌نوعی احساس روانی اطلاق می‌گردد که در آن به خاطر مبرا بودن از ترس، وضعیت آرامش و اطمینان خاطر حاصل می‌گردد. پدیده‌هایی که ممکن است باعث ترس شده و آرامش و اطمینان خاطر افراد را مختل سازند، بسیار متعدد و درعین‌حال پیچیده‌اند. با گذشت زمان و ایجاد تغییراتی در توقعات و نیازهای انسان‌ها، متغیرهای جدیدی چون تخریب محیط‌زیست از مهم‌ترین عوامل برهم زننده امنیت بشر تلقی می‌شود. درحالی‌که تا صدسال پیش چنین چیزی اصلاً متصور نبود. هرچند در مفهوم کلی امنیت به حذر بودن از خطرهایی اطلاق می‌گردد که منافع و ارزش‌های انسان‌ها را مورد تهدید قرار می‌دهد، اما ماهیت آن در سطوح مزبور پیوندی تنگاتنگ به همدیگر دارند. اصولاً با گذشت زمان و پیچیده‌تر شدن ساختار اجتماعات بشری سطح وابستگی متقابل امنیتی میان انسان‌ها نیز بالاتر رفته است به‌طوری‌که اصطلاحاتی چون امنیت ملی و امنیت بین‌المللی و امنیت جهانی وارد قاموس مطالعات امنیتی گردیده‌اند. پس‌از انعقاد قرارداد وستفالیا در سال 1648 و شکل‌گیری نظام دولت‌های ملی، مفهوم امنیت ملی برجسته گردید با گذشت زمان و تشدید تعاملات میان دولت‌ها- ملت‌ها مفهوم امنیت بین‌الملل، موردتوجه ویژه محققان سیاست بین‌الملل واقع شد. از آغاز دوره نظام وستفالیایی تا دهه‌های اخیر امنیت بین‌المللی به‌طور عمده در قالب امنیت نظامی تعریف می‌شد، درحالی‌که امروزه محوریت نظامی امنیت زیر سؤال رفته است و امنیت بین‌المللی در ابعاد مختلف موردتوجه قرارگرفته است. محدودیت‌ها و مشکلات پژوهش پژوهش در هر حوزه و موضوعی همواره با محدودیت‌ها و مشکلاتی همراه بوده است. این محدودیت‌ها و مشکلات در فرایند انجام پژوهش خصوصاً در پژوهش‌های علوم اجتماعی و علی‌الخصوص علوم سیاسی نسبت به علوم پایه بیشتر محسوس خواهد شد. علاوه بر این در پژوهش حاضر با برخی موانع و مشکلات همراه هستیم. یکی از این محدودیت‌ها کمبود منابع دسته اول در این حوزه است که البته عدم دسترسی به منابع موجود تا حد زیادی به خاطر سرشت منابع و اسناد در حوزه علوم سیاسی است چراکه بسیاری از اسناد و مدارک در این حوزه خصوصاً در ایران هنوز در ردیف اسناد طبقه‌بندی‌شده قرار دارد. همچنین یکی دیگر از مشکلاتی که در فرایند پژوهش، پژوهشگر به شکل اساسی با آن مواجه بود، تناقض و تضاد در مطالب و داده‌ها در برخی از بخش‌های پژوهش است که این مسئله شناخت و گزینش داده‌ها و مطالب اصلی و دوری از مطالب گمراه‌کننده و حاشیه‌ای کار پژوهش در این حوزه را دشوار نموده است. روش پژوهش روش اصلی این تحقیق توصیفی- تحلیلی است. شیوه جمع‌آوری و تدوین این پژوهش، بر مبنای روش کتابخانه‌ای، استفاده از مقالات علمی- پژوهشی، کتب و پایان‌نامه‌ها و همچنین استفاده از منابع اینترنتی معتبر صورت گرفته است. قلمرو زمانی و مکانی تحقیق کانون زمانی متمرکز این تحقیق از سال 1991 تا سال 2010 است و حوزه آن منطقه قفقاز جنوبی است. سازمان‌دهی پژوهش این پژوهش در 5 فصل تدوین شده است. فصل اول این پژوهش کلیات را دربر می‌گیرد. در این فصل به بیان مسئله هدف پژوهش، ادبیات پژوهش، روش پژوهش، مشکلات پژوهش، سؤال و فرضیه، بررسی ادبیات موجود و تعریف مفاهیم پرداخته شده است. فصل دوم به بررسی مباحث نظری مرتبط با موضوع پژوهشی می‌پردازد که عمدتاً ازنظریات مکتب کپنهاک برای تجزیه‌وتحلیل مباحث استفاده شده است. فصل سوم با عنوان تهدیدات حضور ناتو در منطقه قفقاز جنوبی برای ایران و روسیه که ابتدا به بررسی پدیده گسترش ناتو به شرق پرداخته شده است و در گفتار دوم و سوم به بررسی تهدیدات سیاسی نظامی، اقتصادی و فرهنگی حضور ناتو بر امنیت ایران و روسیه پرداخته شده است. فصل چهارم با عنوان تفاوت در رویکرد امنیتی ایران و روسیه در مقابله با ناتو که در گفتار اول به بررسی نگرش ایران و روسیه به ناتو (غرب) پرداخته شده و در گفتار دوم ضمن تشریح رویکرد و اقدامات ایران و روسیه در مقابله با ناتو به تفاوت این دو رویکرد تأکید شده است. فصل پنجم با عنوان تفاوت در نگرش دو کشور نسبت به هم در گفتار اول: نگرش ایران به روسیه موردتوجه قرارگرفته و در گفتار دوم به نگرش روسیه به ایران پرداخته شده است؛ و در پایان نتیجه‌گیری پژوهش که به‌صورت دقیق و علمی به جمع‌بندی و کل بحث موردنظر در پژوهش انجام‌شده می‌پردازد. |