یِاهو مارکت
فروشگاه یاهویِاهو مارکت
فروشگاه یاهوجایگاه انرژی در سیاست خارجی ترکمنستان و تأثیرآن در روابط با ایران...
 جایگاه انرژی در سیاست خارجی ترکمنستان و تأثیرآن در روابط با ایران...چکیده امروزه در تجارت جهانی، نفت و گاز، کالایی با اهمیت راهبردی هستند و در این میان شاهد وابستگی متقابل میان تولیدکنندگان و مصرف کنندگان، این کالای راهبردی هستیم. ترکمنستان، به عنوان یکی از دارندگان غنی ذخایر هیدروکربنی، پس از استقلال بهره‌برداری از ذخایر هیدروکربنی‌اش را، به عنوان پشتوانه اصلی سیاست خارجی خود برگزید و عامل انرژی، یکی از تأثیرگذارترین عوامل بر سیاست خارجی این کشور می‌باشد و این کشور، هر چند در زمینه سیاسی، عمدتا رویکرد بیطرفی را در پیش گرفت، اما در موضوعات اقتصادی، به خصوص انرژی، یکی از کشورهای فعال است. ترکمنستان، یکی از تولیدکنندگان بزرگ انرژی بوده و با توجه به شکاف فزاینده میان تولید و مصرف داخلی، این کشور نقش مهمی در آینده بازارهای انرژی جهان، به خصوص گاز ایفاء خواهد نمود. پس از انتخاب بردیمحمداف، به ریاست جمهوری این کشور، سیاست تنوع‌سازی مسیرهای خطوط انتقال انرژی بسیار موفق عمل کرد و منجر به توسعه‌ی روابط این کشور با سایر کشورها شد. سایر کشورها نیز به دلیل نیاز رو به رشد انرژی خود خواهان همکاری در زمینه انرژی با ترکمنستان می‌باشند و با توجه به اهمیت انرژی در سیاست خارجی این کشور، سوال مورد بررسی در این پژوهش این است که،انرژی از چه جایگاهی در سیاست خارجی ترکمنستان و روابط آن با جمهوری اسلامی ایران برخوردار است؟ فرضیه پیشنهادی این است که، انرژی از اهمیت راهبردی در سیاست خارجی ترکمنستان برخوردار است. فهرست مطالب فصل1: کلیات تحقیق1 1-1 بیان مسأله2 2-1 سؤال اصلی4 3-1 فرضیه اصلی4 4-1 متغیر مستقل4 5-1 متغیر وابسته4 6-1 پیشینه تحقیق4 7-1 تعاریف نظری و عملیاتی6 8-1 هدف پژوهش10 9-1 اهمیت پژوهش10 10-1 روش پژوهش11 11-1 سازماندهی پژوهش11 فصل 2: چارچوب نظری13 1-2 مقدمه14 2-2 رابطه بین اقتصاد و سیاست15 3-2 زمینه شکل گیری نظریه وابستگی متقابل16 عنوان صفحه 5-2 تعریف وابستگی متقابل21 6-2 ویژگی های مدل وابستگی متقابل23 7-2 وابستگی یا وابستگی متقابل23 8-2 همگرایی یا وابستگی متقابل؟....................................................................................................24 9-2 مفاهیم بنیادین نظریه وابستگی متقابل........................................................................................25 1-9-2 وابستگی متقابل.................................................................................................................25 2-9-2 قدرت................................................................................................................................25 3-9-2 هزینه.................................................................................................................................26 4-9-2 حساسیت و آسیب پذیری..................................................................................................27 5-9-2 تقارن و عدم تقارن.............................................................................................................27 10-2 جمع‌بندی...................................................................................................................................31 فصل 3: اقتصاد انرژی ترکمنستان و راهبردهای این کشور در حوزه انرژی.................................32 1-3 مقدمه...........................................................................................................................................33 2-3 ذخایر انرژی حوزه دریای خزر....................................................................................................34 3-3 گاز طبیعی ترکمنستان...................................................................................................................36 عنوان صفحه 4-3 نفت ترکمنستان............................................................................................................................39 5-3 شرکت های خارجی فعال در صنعت نفت ترکمنستان.................................................................42 6-3 شرکت های داخلی فعال در بخش نفت و گاز.............................................................................43 7-3 مسیرهای انتقال گاز ترکمنستان....................................................................................................43 1-7-3 خط لوله آسیای مرکزی-مرکز (CAC)...............................................................................44 2-7-3 خط لوله ماورای خزر...........................................................................................................45 3-7-3 خط لوله ناباکو......................................................................................................................46 4-7-3 خط لوله ماورای افغان (تاپی )..............................................................................................48 5-7-3 خط لوله ساحلی دریای خزر...............................................................................................48 6-7-3 خط لوله آسیای مرکزی – چین............................................................................................49 7-7-3 خط لوله آگری.....................................................................................................................50 8-7-3 خط لوله ایران.......................................................................................................................51 8-3 راهبرد انرژی ترکمنستان در دوره ی صفرمراد نیاز اف (2006-1991)......................................52 9-3 راهبرد انرژی ترکمنستان در دوره ی بردی محمد اف (2006 تا 2014).....................................55 1-9-3 افزایش سرمایه گذاری های خارجی..................................................................................57 2-9-3 تنوع سازی مسیرهای انتقال انرژی ترکمنستان....................................................................59 10-3 جمع‌بندی...................................................................................................................................61 فصل 4: تأثیر اقتصاد انرژی ترکمنستان بر سیاست خارجی این کشور...........................................62 1-4 مقدمه..........................................................................................................................................63 عنوان صفحه 2-4 روابط انرژی ترکمنستان و چین..................................................................................................66 1-2-4 خط لوله چین – ترکمنستان................................................................................................67 2-2-4 نقش انرژی در توسعه ی روابط دیپلماتیک ترکمنستان با چین............................................ 69 3-4 روابط انرژی ترکمنستان و روسیه..................................................................................................71 1-3-4 اهمیت گاز ترکمنستان برای روسیه.......................................................................................71 2-3-4 سیاست انرژی ترکمنستان در برابر روسیه از استقلال تا 2014.............................................73 4-4 روابط انرژی ترکمنستان و پاکستان................................................................................................79 1-4-4 تقاضای گاز طبیعی در پاکستان............................................................................................80 2-4-4 خط لوله تاپی و توسعه ی روابط دیپلماتیک ترکمنستان با پاکستان.....................................82 5-4 روابط انرژی ترکمنستان و افغانستان............................................................................................83 1-5-4 حضور در بازار رو به رشد افغانستان....................................................................................83 2-5-4 خط لوله تاپی و میزبانی ترکمنستان جهت مذاکرات صلح گروه‌های افغان، تحت نظارت سازمان ملل متحد.....................................................................................................................................84 6-4 خط لوله تاپی................................................................................................................................85 7-4 روابط انرژی ترکمنستان و اتحادیه اروپا........................................................................................88 1-7-4حضور ترکمنستان در پروژه خط لوله ناباکو..........................................................................92 2-7-4نقش انرژی در توسعه ی روابط دیپلماتیکی ترکمنستان با اتحادیه اروپا..............................96 عنوان صفحه 8-4 روابط انرژی ترکمنستان و ترکیه....................................................................................................98 9-4 جمع‌بندی....................................................................................................................................102 فصل 5: تأثیر عامل انرژی، بر روابط ایران و ترکمنستان..............................................................103 1-5 مقدمه..........................................................................................................................................104 2-5 اهمیت موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و ترکمنستان در توسعه‌ی روابط...........................................104 3-5 روابط ایران و ترکمنستان پس از فروپاشی شوروی....................................................................106 4-5 منابع انرژی ایران.........................................................................................................................112 5-5 همکاری‌های ایران و ترکمنستان در زمینه نفت و گاز.................................................................114 1-5-5 همکاری‌های نفتی دو کشور................................................................................................115 1-1-5-5 معاوضه نفت (سوآپ)..................................................................................................117 2-5-5 همکاری‌های دو کشور در زمینه گاز طبیعی .......................................................................119 1-2-5-5 پروژه انتقال گاز ترکمنستان به اروپا از طریق ایران و ترکیه..........................................120 2-2-5-5 خط لوله کربچه- کردکوی............................................................................................121 3-2-5-5 خط لوله دوم صادرات گاز ترکمنستان به ایران.............................................................122 4-2-5-5ایجاد چالش در روابط گازی ایران و ترکمنستان..........................................................124 1-4-2-5-5 ترکمنستان و بازی روسی....................................................................................124 2-4-2-5-5 تحریم‌های آمریکا علیه بخش انرژی ایران و تأثیر آن بر صادرات گاز ترکمنستان به ایران.......................................................................................................................................................125 6-5 جمع‌بندی.................................................................................................................................129 7-5 نتیجه‌گیری.................................................................................................................................130 فهرست جدول‌ها عنوان صفحه جدول شماره 3-1..............................................................................................................................35 جدول شماره 3-2..............................................................................................................................38 جدول شماره 3-3..............................................................................................................................38 جدول شماره 3-4..............................................................................................................................41 جدول شماره 3-5..............................................................................................................................41 جدول شماره 4-1..............................................................................................................................73 فهرست شکل‌ها عنوان صفحه شکل شماره 3-1................................................................................................................................36 شکل شماره 4-1................................................................................................................................71 شکل شماره 4-2................................................................................................................................88 شکل شماره 4-3................................................................................................................................96 شکل شماره 5-1..............................................................................................................................114 فصل 1 کلیات تحقیق 1-1 بیان مسأله انرژی، به عنوان یکی از مهمترین چالش‌های جهان معاصر، از درجه اهمیت روبه رشدی در معادلات اقتصادی و سیاسی برخوردار است. بسیاری کماکان بر این باورند که علت اصلی مناقشات یکصد سال گذشته، ناشی از پیدایش این ماده حیاتی در جهان و ورود آن به معادلات سیاسی و رقابت‌های پایان‌ناپذیر قدرتها برای تسلط بر مناطق و کشورهای دارای این دردسر بزرگ است، با گذشت زمان نه تنها از درجه اهمیت انرژی در ساختار روابط بینالملل کاسته نشده است، بلکه هر روز بر میزان پیچیدگی و افزایش درجه ریسک و نزاع برای تسلط بر این منابع افزوده شده است. امروزه با پیشرفت علوم و فنون، سوخت‌های فسیلی نفت و گاز از اهمیت قابل ملاحظه‌ای برخوردار شده‌اند. پایان جنگ سرد و فروپاشی شوروی، علاوه بر آنکه سیاست بینالملل را به کلی دگرگون ساخت، تغییرات وسیع ژئوپلیتیکی در بخش اعظم اوراسیا پدید آورد، که بر هم خوردن ژئوپلیتیک آسیای مرکزی و قفقاز، برجسته‌ترین نمود این تغییر بود. تحول ژئوپلیتیکی یاد شده، به نوبه خود پیامدهایی در سیاست و اقتصاد جهانی، از خود بر جای گذاشت که شکل‌گیری قطب جدید ژئواکونومیک در منطقه هارتلند، از آن جمله می‌باشد. به دنبال آن بازی بزرگ قدرت در منطقه آغاز شد، که شباهت‌هایی جدی با بازی بزرگ قرن نوزدهم بین انگلستان و روسیه در آسیای مرکزی، داشت اما این بار ژئوپلیتیک انرژی، نقطه ثقل بازی جدید را تشکیل می‌داد. در بازی بزرگ جدید، قدرتهای فرامنطقه‌ای آمریکا و اتحادیه اروپا، به رقابت با هژمون‌های منطقه‌ای روسیه و چین، مبادرت کرده و منافع سیاسی، امنیتی و اقتصادی خود را در کنار هم تعقیب نمودند. اما این بازی ضلع دیگری هم دارد، و آن کشورهای دارای ثروت انرژی در آسیای مرکزی و قفقاز می‌باشد که برای دستیابی به اهدافی چون کسب قدرت، حفظ استقلال و تمامیت ارضی و حل مناقشات قومی، بهره‌برداری از سوخت‌های هیدروکربنی را، به پشتوانه‌ی اصلی سیاست خارجی خود تبدیل کرده اند. از زمان فروپاشی شوروی، وجود ذخایر طبیعی در تعدادی از کشورهای منطقه، به عنوان عاملی مهم در پیشرفت اقتصادی و هموار کردن مسیر استقلال واقعی، مورد توجه قرار گرفت که یکی از این کشورها، ترکمنستان می‌باشد. کشور ترکمنستان، با مساحت 488100 کیلومتر مربع، پس از قزاقستان، وسیع‌ترین کشور در منطقه‌ی آسیای مرکزی است و از لحاظ جغرافیایی، در قسمت جنوب غربی منطقه واز غرب به دریای خزر، از جنوب به ایران، از جنوب شرق به افغانستان، از شمال شرقی به ازبکستان و از شمال به قزاقستان محدود است. ترکمنستان در میان پنج کشور آسیای مرکزی، تنها سرزمینی است که با ایران مرز مشترک دارد، این ارتباط از ناحیه شمال شرق و از طریق استان‌های خراسان، گلستان و مازندران برقرار می‌شود. رود اترک، کوه‌های هزار مسجد (کپه داغ ) و ترکمن‌صحرا، مرزهای طبیعی ایران و ترکمنستان را، تشکیل می‌دهند. موقعیت جغرافیایی ترکمنستان، باعث شده این کشور به دروازه‌ی آسیای مرکزی تبدیل گردد. واقع شدن در مسیر جاده ابریشم، که خاور دور را به اروپا متصل می کند، مجاورت با دریای خزر، امکان ارتباط با خلیج فارس و اقیانوس هند از طریق ایران و پاکستان.[1] مهمترین منابع نفت و گاز آسیای مرکزی و قفقاز، در پنج نقطه‌ی مهم قرار دارند؛ شمال دریای خزر، جنوب دریای خزر، شمال اوست یورت و منقشلاق و حوزه‌ی آمودریا. ترکمنستان، در بخش جنوبی خزر قرار دارد و بخش‌هایی از آمودریا را نیز در در خود دارد. اساس و پایه‌ی انرژی ترکمنستان را، علاوه بر منابع نفتی آن، عمدتا گاز طبیعی تشکیل می‌دهد. در سال‌های اخیر، گاز طبیعی به یکی از مهمترین منابع جهانی انرژی تبدیل شده و از ساختی بومی که در بازارهای محدود منطقه‌ای مصرف می‌شد، به کالایی مهم در تجارت بینالمللی، مبدل شده است. بسیاری از کارشناسان انرژی، گاز را سوخت آینده می‌دانند. سوختی ارزان که به علت ناهمسانی بهای آن با دیگر سوخت های فسیلی، ذخایر درخور توجه و همچنین پاکیزگی و نداشتن آلایندگی سنگین زیست محیطی، جایگاه بسیار مهمی در آینده خواهد داشت. طبق گزارش آژانس بینالمللی انرژی، حداقل تا سال 2020، گاز طبیعی بهترین گزینه به عنوان سوخت جایگزین نفت خواهد بود. در رابطه با کشور ترکمنستان، منابع گازی آن، در مقایسه با منابع نفتی آن بسیار غنی است و کشف یک میدان جدید گازی در ترکمنستان در سال 2008، به نام "یولوتان جنوبی – عثمان" اهمیت گاز ترکمنستان را بیشتر نمود، ذخایر این میدان 14 تریلیون متر مکعب بر آورد شده است، که دومین میدان گازی بزرگ دنیا بعد از پارس جنوبی است. ترکمنستان پس از روسیه، ایران و قطر چهارمین ذخایر گاز را در اختیار دارد. توجه به این ظرفیت بالا اهمیت این کشور را در معادلات جهانی انرژی برای ما روشن می‌کند. تجارت انرژی، 10 درصد تجارت جهانی را به خود اختصاص می‌دهد، از این رو برای ترکمنستان، که اقتصاد آن وابستگی زیادی به انرژی و صادرات آن دارد در عرصه‌ی سیاست خارجی، انرژی در اولویت آن قرار دارد و موجب جایگاه برتر آن در میان قدرتهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شده است و در صدد توسعه‌ی روابط با این کشورهاست. از جمله کشورهایی که در این عرصه با ترکمنستان همکاری دارند: روسیه، اتحادیه اروپا، چین، افغانستان، ترکیه، پاکستان می‌باشند. در این جا ما درصدد بررسی روابط ترکمنستان با این کشورها در عرصه‌ی سیاست خارجی و تأثیرگذاری عامل انرژی، بر توسعه‌ی روابط این کشور با کشورهای مورد بحث و هستیم. علاوه بر این رویکرد‌ها و تصمیم‌گیری‌های دو رئیس جمهور این کشور پس از استقلال، یعنی صفرمراد نیاز‌اف سپس بردیمحمداف در زمینه‌ی انرژی بررسی خواهد شد و بخش دیگر پژوهش، تأثیرگذاری عامل انرژی در روابط ایران و ترکمنستان پس از استقلال این کشور را در بر می‌گیرد و با اعمال تحریم‌های آمریکا علیه ایران در واکنش به برنامه هسته‌ای ایران، تأثیرگذاری تحریم‌ها بر روابط انرژی دو کشور بررسی خواهد شد. 2-1 سوال اصلی انرژی، از چه جایگاهی در سیاست خارجی ترکمنستان و روابط آن با جمهوری اسلامی ایران برخوردار است؟ 3-1 فرضیه اصلی با توجه به منابع غنی نفت و گاز در ترکمنستان و وابستگی زیاد اقتصاد این کشور به درآمدهای حاصل از آن، انرژی اهمیت راهبردی در سیاست خارجی ترکمنستان و تعاملات این کشور با جمهوری اسلامی ایران دارد. 4-1 متغیر مستقل: انرژی 5-1 متغیر وابسته: روابط ترکمنستان با ایران 6-1 پیشینه‌ی تحقیق در رابطه با موضوع جایگاه انرژی در سیاست خارجی ترکمنستان و تأثیر آن در روابط با ایران، از جمله کارهای صورت گرفته در ارتباط با این پژوهش:
از آنجا که هدف این پژوهش، بررسی همکاری‌های صورت گرفته در زمینه‌ی انرژی در عرصه‌ی سیاست خارجی ترکمنستان، علاوه بر روسیه و ایران، با چندین کشور دیگر مانند چین، ترکیه، پاکستان، افغانستان، ترکیه و اتحادیه اروپا و اهمیتی که این کشور در عرصه‌ی سیاست خارجی، به واسطه‌ی منابع غنی انرژی، برای این کشورها دارد، منابع موجود کمتر به طور مستقل به تأثیرگذاری عامل انرژی بر سیاست خارجی ترکمنستان پرداخته‌اند. 7-1 تعاریف نظری و عملیاتی 1-7-1 انرژی انرژی،یکی از اصلی‌ترین نیازهای جوامع انسانی امروز است، که نه تنها بر بسیاری از منازعات و روابط میان دولتها تأثیرگذار است، بلکه میتوان گفت بسیاری از مناقشه‌ها و تعامل‌ها، اساسا به علت دستیابی به آن به وقوع می‌پیوندد. موضوع انرژی، به دلیل نقش تعیین‌کننده‌ای که در اقتصاد جهان معاصر دارد، همواره یکی از مهمترین موضوعات مورد توجه سیاست‌مداران در کشورهای مختلف بوده است. در این فرآیند، به طور تاریخی کشورهای دارای منابع انرژی و کشورهای طالب منابع انژری، هر یک به گونه‌ای بخش عمده‌ای از ظرفیت‌ها و تواتمندی‌های سیاست خارجی خود را صرف تولید، توزیع و تضمین امنیت انرژی ساخته‌اند. بی‌شک در دنیای صنعتی امروز، انرژی، یکی از عوامل مهم تأثیرگذار در روابط میان کشورهاست. وجود منابع سرشار و ذخایر انرژی در برخی از کشورها و همین‌طور کمبود انرژی و نیاز شدید به آن در برخی دیگر، باعث شده است تا کشورها درباره سیاست خارجی خودشان و نیز در برقراری روابط با یکدیگر به این متغیر مهم توجه ویژه‌ای داشته باشند.[6] تا به امروز گونه‌های مختلفی از انرژی شناخته شده است، که با توجه به نحوه آزاد سازی و تأثیرگذاری، به دسته‌های مختلفی طبقه‌بندی می‌شوند. از آن جمله میتوان به انرژی جنبشی، انرژی گرمایی، انرژی الکتریکی، انرژی شیمیایی، انرژی پتانسیل و انرژی هسته‌ای اشاره کرد. در تحقیق حاضر منظور از انرژی سوخت‌های فسیلی است که ذغال سنگ، نفت و گاز طبیعی را شامل می‌شود و در اینجا نفت و گاز طبیعی کشور ترکمنستان مد نظر است. 2-7-1 سیاست خارجی[7] سیاست خارجی، عبارت است از یک استراتژی یا یک رشته اعمال از پیش طرح‌ریزی شده توسط تصمیم‌گیرندگان حکومتی، که مقصود آن دستیابی به اهدافی معین، در چهارچوب منافع ملی و در محیط بینالمللی است. به‌طور خلاصه میتوان گفت که سیاست‌خارجی، شامل تعیین و اجرای یک سلسله اهداف و منافع ملی است، که در صحنهی بینالمللی از سوی دولتها انجام میپذیرد. سیاست خارجی میتواند ابتکار عمل یک دولت و یا واکنش آن در قبال کنش دیگر دولتها باشد.[8] مقوله‌ی سیاست خارجی، از پیچیده‌ترین و گسترده‌ترین مقولات در میان تمامی شاخه‌های علوم اجتماعی است، که ده‌ها و حتی صدها عامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، تاریخی و تکنیکی در داخل واحدهای سیاسی در سطوح مختلف نظام بینالملل در آن دخالت مجرد یا متقابل دارند. سیاست خارجی یک کشور نه تنها از عوامل خارجی، که از محیط داخلی نیز تأثیر میپذیرد. به عبارت دیگر سیاست خارجی را، میتوان مجموعه‌ی اهداف و روش‌هایی دانست، که یک دولت در مقابل دول خارجی، در جهت دفاع از منافع ملی خود، دنبال می‌کند. آنچه بیش از هر چیز سیاست خارجی یک کشور را تعیین می‌کند، مفهومی است که به "منافع ملی"، معروف شده است. اهمیت منافع ملی در تعیین سیاست خارجی، به اندازه‌ای است که میتوان آن را محور سیاست خارجی دانست.[9] مطالعه سیاست خارجی با مطالعه روابط خارجی، متفاوت است. روابط خارجی، عمدتا به مرور تاریخ و تحولات روابط میان دولتها می‌پردازد. در حالی که در سیاست خارجی، به ریشه‌های درونی در شکل‌گیری سیاست‌ها، چرایی سیاست‌ها، دکترین‌های اجرایی سیاست‌ها و بازتاب سیاست‌های خارجی در روابط بین الملل، پرداخته می‌شود. هر کشوری بر اساس جایگاهی که در نظام بینالمللی دارد، یا بر اساس ساختار سیاسی حاکم، یا بر اساس قانون اساسی، و یا نقش نخبگان و افراد و نیز نقش محیط اجتماعی، ممکن است سیاست خارجی متفاوتی داشته باشد و به همین دلیل مطالعه سیاست خارجی دولتها نیز متفاوت است. سیاست خارجی دولتها ممکن است، سرچشمه‌های درونی (محیط اجتماعی یک کشور) و یا سرچشمه‌های بیرونی(نظام بینالملل) داشته باشد. کشورهای ضعیف، سیاست خارجی‌شان تحت تأثیر نظام بینالملل شکل می‌گیرد. در حالی که کشورهای قدرتمند، سیاست خارجی‌شان را از سرچشمه‌های درونی دارند. 3-7-1 منافع ملی[10] منافع ملی یک کشور، که معمولا توسط دولت تعریف می‌شود، استفاده از آن به عنوان ابزاری جهت تحلیل سیاست خارجی است. در اینجا منافع ملی، حاکی از آن است که چه چیزی برای ملت در رابطه‌اش با سایر کشورها بهترین است. این نوع استفاده از اصطلاح، نه تنها بر تهدید موجود نسبت به ملت از جانب آنارشی بینالمللی، بلکه بر قید و بند‌های خارجی از جانب پیمان‌ها، منافع و قدرت سایر کشورها و سایر عوامل خارج از کنترل ملت، نظیر جایگاه جغرافیایی و وابستگی به تجارت خارجی، بر سر راه آزادی مانور دولت تأکید می‌کند.[11] منافع ملی، مفهومی پیچیده و دارای تعاریف مختلف، که ممکن است به مثابه هدفهای اولیه و همیشگی کشور تعریف گردد. کراسنر، منافع ملی را گزینه‌ای گریز ناپذیر محسوب می‌دارد و به کلام لرد پالمرسون، منافع ملی، معیارهای جاودانی در حوزه‌ی سیاست خارجی است. او معتقد است که، ما تعهد ابدی نداریم، بلکه منافع ملی برای ما ابدی است و وظیفه ما پیروی از آن است. دیوید سینگر نیز، می‌گوید: منفعت ملی، چشم‌انداز مهمی است که غالب ما جهان را در آن می‌بینیم، دشمنان را با آن شناخته و محکوم می‌کنیم، شهروندان‌مان را با استناد به آن تابع خود می‌سازیم، اعمالمان را به واسطه آن تأیید اخلاقی نموده و کارایی می‌بخشیم.[12] منافع ملی، هر تعریفی که داشته باشد در برگیرنده نکات زیر است:
4-7-1 وابستگی متقابل وابستگی متقابل، به عنوان یکی از زیر شاخه‌های نظریه همگرایی، در پی توضیح این مطلب است که، بازیگران روابط بینالملل تنها دولتها نیستند، بلکه شرکت‌های چندملیتی، سازمان‌های بینالمللی نیز، دارای اهمیت شده‌اند و در عرصه‌ی جهانی شدن، نیروی نظامی، اهمیت پیشین خود را از دست داده و آنچه اهمیت بیشتری یافته، مسائل اقتصادی است و هر چقدر که پیوندهای متقابل در زمینه‌های مختلف میان کشورها بیشتر و مستحکم‌تر شود، احتمال استفاده از زور و نیروی نظامی، میان آنها نیز کاهش می‌یابد و بر این اساس شاهد گسترش همکاری‌ها و کاهش منازعات، در عرصه‌ی بینالمللی هستیم و برخلاف نظر واقع گرایان، قواعد بازی دیگر حاصل جمع جبری صفر نخواهد بود. 8-1 هدف پژوهش اهمیت نفت و گاز در سبد انرژی امروز جهان و اهمیت انرژی در اقتصاد امروز جهان، موجب تعاملی گسترده میان انرژی و سیاست شده است. انرژی به طور مشخص نفت و گاز، یکی از مولفه‌های تأثیرگذار در تولید ثروت و قدرت جهانی و یکی از ارکان آن محسوب می‌شود و در جهان امروز، توسعه، که خود وابسته به انرژی است میتواند تولید قدرت کند. کشورهای آسیای مرکزی، من جمله ترکمنستان، که در مقایسه با سایر کشورهای منطقه دارای منابع قابل توجه نفت و گاز است، پس از استقلال، با توجه به مشکلات اقتصادی شدیدی که با آن روبه رو بود، استفاده از عامل انرژی را، به عنوان اهرمی برای توسعه‌ی اقتصادی خود برگزید، که هدف این پژوهش، بررسی همکاری‌های اقتصادی این کشور در زمینه‌ی انرژی، با سایر کشورها و تأثیرگذاری آن بر سیاست خارجی ترکمنستان در جهت توسعه‌ی روابط دیپلماتیک می‌باشد. 9-1 اهمیت پژوهش بشر از بدو خلقت، به اهمیت انرژی برای بقا، پی برده و همواره بخش قابل توجهی از توان خود را صرف تهیه و تأمین آن کرده است. در واقع منابع انرژی، نقش مهمی در حیات و پیشرفت جوامع دارند. در حال حاضر انرژی، عنصر حیاتی برای کمابیش تمامی جنبه‌های زندگی مدرن و برای هر اقتصاد پویایی قلمداد می‌شود و به عنوان موتور تحرک اقتصادی، نظامی و استراتژیکی همواره مورد توجه سیاست‌گذاران بوده است.[14] با توجه به اهمیت روزافزون انرژی در اقتصاد جهانی و وابستگی ترکمنستان به این منبع حیاتی برای گردش چرخش‌های اقتصاد خود و استفاده این کشور از سوخت‌های هیدروکربنی، به عنوان پشتوانه اصلی سیاست خارجی خود و رقابت روافزون کشورهایی مانند روسیه، چین، آمریکا و سایر قدرتها برای دستیابی به منابع نفت و گاز آسیای مرکزی از جمله ترکمنستان و از لحاظ ژئوپلیتیکی، همسایگی این کشور با ایران و ضرورت گسترش همکاری‌ها میان دو کشور، بررسی نقش انرژی در سیاست خارجی این کشور و توسعه‌ی تعاملات آن در سطح بینالمللی با سایر کشورها، ضروری می‌باشد. 10-1 روش پژوهش توصیفی و تحلیلی و جمع‌آوری اطلاعات، به روش اسنادی و مطالعه کتابخانه‌ای، خواهد بود. بر همین اساس منابع زیر مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
11-1 سازماندهی پژوهش پژوهش حاضر مشتمل بر 5 فصل است، که سعی شده است به بررسی وضعیت منابع هیدروکربنی(نفت و گاز) ترکمنستان و نقش آن، در سیاست خارجی این کشور پرداخته شود و بر این اساس فصول تحقیق شامل مطالب زیر می‌باشد: فصل اول، در برگیرنده کلیات پژوهش از جمله، بیان مسأله، سوال، فرضیه، تعریف مفاهیم، اهمیت و هدف پژوهش و نهایتا روش پژوهش می‌باشد. فصل دوم، این فصل دربرگیرنده چارچوب نظری مورد بحث در ارتباط با موضوع پژوهش، یعنی وابستگی متقابل می باشد. پس از بحث در مورد زمینه پیدایش این نظریه و مفروضه‌ها و مفاهیم بنیادین این نظریه، به ارتباط این نظریه به موضوع مورد بحث پرداخته می‌شود و از آنجا که عمده‌ی هدف این پژوهش، بر همکاری‌های صورت گرفته ترکمنستان در سیاست خارجی‌اش با سایر کشورها در بخش انرژی تمرکز دارد، این نظریه انتخاب شده است. زیرا با اهمیت یافتن انرژی، هم برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان و مطرح شدن بحث امنیت انرژی، برای هر دو گروه تولیدکننده و مصرف کننده، شاهد وابستگی متقابل بیشتر کشورها به یکدیگر در حوزه‌ی انرژی هستیم و از این رو این نظریه برای توضیح موضوع مورد بحث مناسب‌تر خواهد بود. فصل سوم، قسمت اول این فصل، به بررسی اقتصاد انرژی ترکمنستان اختصاص دارد. در این بخش منابع نفت و گاز این جمهوری با ارائه آمار و ارقام، به طور مستقل، مورد بررسی قرار می‌گیرد و بخش دوم این فصل نیز به بررسی راهبردهای این کشور در حوزه انرژی طی دو دوره مستقل، دوره‌ی اول از 1991 تا سال 2006، یعنی دوره‌ی رئیس جمهور اول این کشور، صفرمراد نیاز‌اف را، در برمی‌گیرد و دوره‌ی دوم، از سال 2006 تا اکنون، یعنی دوره‌ی ریاست جمهوری قربان قلی بردیمحمداف را شامل می‌شود. فصل چهارم، در این فصل به طور مستقل، روابط انرژی ترکمنستان با کشورهای، چین، روسیه، افغانستان، پاکستان، اتحادیه اروپا و ترکیه بررسی خواهد شد، علاوه بر این در هر بخش به تأثیرگذاری عامل انرژی در توسعه‌ی روابط دیپلماتیک ترکمنستان با هر یک از این کشورها نیز اشاره خواهد شد و هدف این فصل، بیان تأثیرگذاری عامل انرژی در سیاست خارجی ترکمنستان است و بیان این مطلب که عامل انرژی، نقش مهمی در توسعه‌ی روابط این کشور در عرصه‌ی بینالمللی، با سایر کشورها داشته است. فصل پنجم، در این فصل هدف بررسی تأثیرگذاری عامل انرژی بر روابط ایران و ترکمنستان است. که پس از اشاره به مشترکات دو کشور جهت توسعه‌ی روابط، به همکاری‌های صورت گرفته در بخش نفت و گاز، میان دو کشور و چالش‌های ایجاد شده در روابط گازی دو کشور اشاره خواهد شد و در آخر نیز به تأثیرگذاری تحریم‌ها، در روابط دو کشور اشاره خواهد شد. [1]. کتاب سبز ترکمنستان (1388). تهران، چاپ سوم، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، ص 1 [2]. Turkmenistans foreign policy [3]. Richard pomfret [4]. Analyzing Turkmen Foreign Policy in the Berdymuhammedov Era [5]. Luca Anceschi [6]. مسعود موسوی شفایی و دیگران (1391). وابستگی متقابل روسیه و اتحادیه اروپا در حوزه ی انرژی، فصلنامه پژوهش‌های روابط بینالملل، دوره نخست، شماره 6 [7]. Foreign policy [8].هوشنگ مقتدر (1358)، مباحثی پیرامون سیاست بینالملل و سیاست خارجی، تهران، انتشارات دانشکده علوم سیاسی و اجتماعی، 1358، صص132- 131 [9]. جواد اطاعت، حمیدرضا نصرتی(1392)، ژئوپلیتیک نفت و سیاست خارجی ایران، تهران: انتشارات علم، صص 42-41 [10]. National Interest [11]. ایان مک لین (1381). فرهنگ علوم سیاسی، ترجمه حمید احمدی، تهران: نشر میزان، 1381، ص 574 [12]. فرهاد درویشی(1387)، مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران مطالعه موردی دولت خاتمی (1376-1384)، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره سوم، ص 105 [13]. جهانبخش ایزدی (1389). دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران (سیاست خارجی، انرژی، هسته ای)، تهران: معاونت پژوهشی، صص 18-17 [14]. محمود واعظی(1389). نفت و سیاست خارجی، تهران: مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، ص 230 |